Do Castro de S. Martiño e da Casa do Fidalgo

Rastrexar o pasado, ás veces resulta difícil, sobre todo ao carecer de fontes de información máis ou menos fiables. Estas dificultades provocan o termos que achegarnos ás fontes orais. Estas, que moitas veces mesturan cousas sen se decataren,--'tal como mo contaron así o conto'-- o que si permiten é abrir novos camiños de investigación e cando menos deixan, como pingas dunha orvallada, algunha anécdota, lenda ou acaecido da historia local nada desaproveitables e que dan pé, cando menos, a unha entrada neste caderno de bitácora. Por outro lado, os datos que facilitan practicamente non están contaminados por iso que denominamos "o mundo culto", o que nos permite irmos atando cabos e pechando e abrindo novas portas.
Chegamos a S. Martiño coa intención de resolver algunhas dúbidas que nos acompañan dende hai tempo e , así, achegámonos á Casa do Fidalgo, actualmente en estado total de abandono. Permanece inmutable o que foi unha ventá na que o seu lintel acolle unha gravadura en forma de bésta que non é obxecto desta entrada.
Esta ventá foi testemuña secular das pisadas abaixadas dos labregos que ano tras ano tiñan que lle pagar a renda ao Señor. Como símbolo do mudar dos tempos, esta ventá leva xa tempo tapiada como redimidas foron as rendas tampouco hai tanto.
Desde esta vivenda, nunha rápida subida puidemos achegarnos ao Castro de San Martiño, do que se pode apreciar con bastante nitidez o que foi o foxo.
Ao redor do castro hai un folklore nada desdeñable, desde alusións a unha Pena Moura, á lenda do chamado "monte ou leira dos cartos" no que, segundo algúns, os romanos enterraban os seus cartos. Como nos indicou un veciño "esas cousas cada un as conta como quere e vaia 'usté a saber'.

Tamén temos escoitado o relato que menciona a unhas pitiñas que desaparecían nas pedras deste castro e ían saír ao castro de Narla.

Memoria que esperamos permaneza viva por moito tempo.