Unha pequena ampliación á toponimia da parroquia de Carballo

Na revisión que lle fixemos á entrada sobre a toponimia desta parroquia para a sesión que sobre "A historia de Carballo" desenvolvemos dentro das "Iª Xornadas de interpretación e dinamización do medio rural", encontrámonos con novo material que achegamos nesta entrada e que serve de ampliación a estoutra publicada anteriormente.

De San Xiao do Carballo hai referencia documental nos Tombos da Catedral de Lugo, a mediados do século VIII, no testamento do bispo Odoario.Falamos do ano 747 e cita a unha “…ecclesia Sancti Iulianis de Carualio…”, alusión directa a esta parroquia friolesa. Anos máis tarde, nos séculos XII e XIII hai referencias á mesma nos Tombos dos Mosteiro de Sobrado, así podemos ler “… in territorio Nallare, uilla Gudini et ecclesie sancti Iuliani ambo episcopi…”. No século XVIII atopámolo no Catastro de Ensenada como S Julián de Carvallo (sic) o que é hoxe dende o proceso normativo da Xunta de Galicia, S. Xiao do Carballo.

Lembremos que S. Xiao (o Iulianis latino) santo hospitaleiro, protector dos camiños foi no seu momento o substituto cristián dos lares viales. Podemos apuntar a referencia ao carballo ( *carba ) como árbore indicativa dun cruzamento, dun límite,... pero sempre relacionado coa existencia de antigos camiños primitivos.

Esta existencia, permítenos pensar que A Laxe faría referencia ao pavimento dun treito lamaguento, cunha "*lagina" ,laxe ou lastra que facilitaría o paso aos camiñantes.

Tamén relacionado co camiño temos o Porto de Cas. A primeira parte do topónimo lévanos a falar dun paso onde era obrigado facer un pagamento un "portorium" (dereito de paso)

E por último, Barallobre. Ao indicado na entrada citada anteriormente teriamos que lle poñer un matiz que cremos  importante: A primeira parte do topónimo tería a súa orixe nun *varalia -- valado vexetal, de varas--   que ninguén discute. Referiríase a un cercado non precisamente defensivo senón máis ben como elemento delimitador e mesmo distintivo.

A terminación “bre”, lévanos ao prerromano *-brigo/briga ( altura, terreo elevado, mesmo castro). Esta era a proposta explicativa clásica.  Coñecendo a situación de Barallobre é difícil encaixar esta explicación.

Na actualidade hai autores que falan que a terminación “bre” faría referencia a algúns primeiros poboamentos en “aberto” que se foron creando na nosa xeografía co progresivo abandono dos antigos castros fortificados, a raíz da maior presencia romana nestas terras.

Curioso é que se afirma como estes novos asentamentos eran preparados a escasos metros do antigo castro abandonado. Levaríanos isto a pensar no castro de Guntín, aínda que dada a distancia parece máis acaído pensar no castro de Carregal, moito máis próximo. Esta proposta está en proceso de estudo e tirámola do traballo de J. C. Sánchez-Pardo: Castros y aldeas galaico-romanas: Sobre la evolución y transformación del poblamiento indígena en la Galicia romana