Alcaldes frioleses do século XX

Casa do concello nos anos 60. Foto de J L Vega,.Arquivo Histórico Provincial de Lugo

O século XX iniciouse con cambios continuos na alcaldía friolesa que xa fora nota característica das corporacións no XIX.

Esta situación de inestabilidade era debida unhas veces a destitucións por parte da autoridade gobernativa, outras a alcaldías accidentais, corporacións bicéfalas (1)... todo, produto dos intereses enfrontados duns e outros que chegaban mesmo a actitudes obstrucionistas, a continuos recursos de alzada que se prolongaban no tempo (2) e á actitude revisionista de cada corporación con respecto ao feito pola anterior (3).

No diario "El Regional" de 3 de novembro de 1901 ( cando xa Jacinto Rodríguez García e a súa corporación fora destituída - outubro dese ano- "por irregularidades na contabilidade municipal" e mesmo "abandono no control da mesma" e ían celebrarse novas eleccións)  publica un solto que exemplifica a situación de enfrontamento na que participan todas as "forzas vivas" do concello con intereses encontrados:

"Nos dicen de Friol que las elecciones municipales se presentan allí muy reñidas. Con tal motivo, varias personas influyentes del distrito recorren las casa de los electores. Esto no tiene nada de particular, pero entre esas personas hay una que ejerce autoridad, la cual amenaza con la mayor persecución a los que él cree sus adversarios.

Confiamos en que dicha autoridad, en vista de esta queja de sus administrados, dejará de ejercer coacción, dedicándose sólo a administrar justicia, que es la misión que en aquel distrito tiene, sin mezclarse en la contienda electoral" 

Por aquelas datas exercía como xuíz municipal Genaro González-Rosón Neira.

Polo que sabemos non só eran os xuíces municipais os que tomaban partido por uns ou outros; secretarios tanto do xulgado como do propio concello, non quedaban atrás, ( algún de xeito prolongado e destacado) sen esquecer, claro está, a opinión dos diferentes párrocos que desde os púlpitos impartían doutrina ( falaremos disto nunha proóxima entrada que temos pendente) 

Neste clima Manuel Carballido Casanova volve ser alcalde, posto que ocupara xa anteriormente; falece exercendo como tal en outubro de 1902.

No ano 1903 é nomeado Ángel Martínez Neira (4) da parroquia de Xiá. Este alcalde é o que permaneceu máis tempo presidindo o concello ata ese momento, redondeando os vinte anos. Casado en segundas nupcias coa mestra Vicenta Puga, promoveu, xunto cos mestres e párrocos, festas da árbore ( ver ligazón). No verán do ano 1923 por motivos de saúde abandona a alcaldía progresivamente, sendo substituído en outubro polo mestre  Celestino Gallego da parroquia de Guldriz, pero por pouco tempo, xa que en 1924 accede á alcaldía José Casanova Cobas. 

Baixo o seu mandato construíuse o edificio do concello: o actual (ver entradas anteriores) o que xerou grande polémica  que acabou co seu cese en xullo de 1928 por parte da autoridade gobernativa.(5)

Vaino substituír Segismundo Grande Varela ( aparece por primeira vez este home que vai asumir posteriormente a primeira alcaldía da ditadura en 1936 xa nos primeiros días do golpe de estado fascista). Nesta primeira andaina estivo no concello desde este 1928 ata o ano 1931. 

En maio dese ano foi reposto como presidente da corporación José Casanova Cobas; pero as augas baixan revoltas Narla abaixo e o 1932 comeza co nomeamento de Domingo Antonio Carballido Casanova en xaneiro ( que tamén exercera anteriormente  de xuíz municipal, cargo que volverá ocupar anos máis tarde), para posteriormente, en febreiro, e por renovación de parte dos concelleiros,  estes novos deciden nomear a Jesús Corral Vigo. 

Durou pouco esta bicefalia, pois no verán volveu coller Casanova Cobas as rendas do concello que xa non abandona ata o seu falecemento en marzo de 1935 (6).

O período que vai desde esa data ata xullo de 1936; o cargo asúmeo José Gonzalez-Rosón Losada.

No tráxico verán do 36 é destituída toda a corporación e expedientada con algunhas sancións gubernativas por parte das autoridades do novo réxime (7).

É o momento en que Segismundo Grande cos parabéns das forzas máis reaccionarias do concello volve á alcaldía; está no cargo ata mediados dos anos cincuenta, falece no 1960 (8) 

Algún dos alcaldes frioleses do século XX

Os anos 1956 e 57 é Enrique Camoiras García o que ocupa a alcaldía (tócalle presidir a inauguración do novo cuartel da Garda Civil -  ver ligazón- ).

Inauguración do Cuartel da G Civil. 1956

En outubro de 1957 nomean alcalde  a Manuel Andón Cebreiro que preside o concello ata o seu falecemento en setembro de 1975. Cremos que non hai ninguén no concello que non lle recoñeza o  grande labor que fixo e a súa bonhomía (ver entradas). Coma homenaxe a praza máis importante do concello leva o seu nome. 

Casa de Manuel Andón na praza citada, hoxe destinada a hotel

 

Vacante a alcaldía, ésta é ocupada polo, naquel momento, director do colexio friolés, Jose María Varela Guerreiro ata o ano 1979 no que se celebran as primeiras eleccións democráticas.

A partir dese momento (abril dese ano) falaremos noutra entrada 

Listado de alcaldes do século XX

Notas 

(1) Exemplo témolo no ano 1932 como xa quedou indicado. 

(2) Os recursos de alzada por parte dos concelleiros destituídos estaban á orde do día. Sinalar que cando o cesamento de Jacinto Rodríguez non só se interpuxo o recurso senón tamén deu orixe a unha pregunta parlamentaria no Congreso por parte do deputado lugués Vázquez de Parga.

(3) As revisións do feito pola anterior corporación era o pan de cada día e enche actas das diferentes sesións municipais nos Boletíns Oficiais da Provincia

(4) Pai de Manuel Martínez Mendoza propietario fundador da Casa de Neira no Campo da Feira do concello e no seu momento xefe local do Movemento e mesmo xuíz municipal e posteriormente de paz.

(5) Dentro das tirapuxas entre os partidarios de Casanova e Grande, relata un comentarista anónimo do noso blog que "na casa de Terrón, no Campo da Feira, aínda se intúe unha pintada feita no 31, que poñía inicialmente: "CASANOVA NO" feita polos partidarios de Segismundo Grande. A pintada, outra noite, foi completada polos partidarios de Casanova que lle engadiron: "...PERDERÁ" modificando completamente o significado inicial da mesma."

(6) Nos anos do 1934 a xullo do 36 actúa con relativa frecuencia como alcalde accidental Manuel Grande Penas , ben por ausencias por enfermidade de Casanova ou por ausencia por atender asuntos na capital de Rosón Losada.

(7) Recomendable a lectura que a Friol dedica  María Jesús Souto Blanco no seu traballo "La represión franquista en la provincia de Lugo (1936-1940)" amén de diferentes entradas sobre ese periodo neste blog.

(8) Sendo alcalde as propias autoridades franquistas de "Abastecimientos y transportes" sancionan a Segas (como era coñecido na vila) con unha multa de 5000 pesetas no ano 1940 por  "compra y transporte clandestino de ganado" El Correo Gallego 31 de xaneiro de 1940.

A sanción só aparece publicada neste xornal santiagués e o certo é que non sabemos como acabou a cousa.