Hoxe 3 de maio seguimos falando do san Benito de Carballo

S  Benito de Carballo

Hoxe celébrase, como todos os 3 de maio, a romaría do san Benito do Carballo. 

Xa temos publicado diferentes entradas (ver ligazón) en relación á festa e mesmo temos publicado un vídeo, gravado hai xa quince anos, e que podemos ver ao final desta entrada.

O caso é que en data tan sinalada para Carballo, decidimos subir a este blog unha das múltiples achegas que no seu momento ( curso 2011/12) fixo ao blog da rapazada No Campo da Feira, a daquela alumna Bibiana Díaz Fernández veciña da propia parroquia.

Esta entrada publicaba un milagre deste santo, narrado pola avoa de Bibiana, Trinidad Rodríguez Argerey que sen máis preámbulos pasamos a relatar: 

"Un bo día, un fregués da parroquia de Carballo foi á igrexa. Dende o remate da misa, este home dixo: 

-Quédate santo mouro, que eu non te vou volver visitar tan rápido. 

Acto seguido, marchou da igrexa e foi a unha taberna próxima. Alí, entrou aparentemente san e cando quixo saír, non podía camiñar porque se quedara teso. 

Despois, un home que se atopaba no establecemento foi ata onde o cura a pedirlle axuda. O cura foi ver ó enfermo e díxolle que se quería volver camiñar tiña que ir visitar ó santo e pedirlle desculpas polo ocorrido, arrepentirse de corazón. 

O cura botoulle a bendición á devoción de San Benito ao enfermo e entón este púxose a camiñar. Sen perder tempo, foi visitar ao santo e deulle un bico, e prometeulle que iría todos os domingos que puidera á misa. Así foi como este home volveu á igrexa case todos os domingos ao santuario e nunca máis estivo enfermo e morreu moi vello." 

O blanquieiro visto desde fóra

Deixamos tamén ligazón a outra das  achegas de Bibiana, relacionadas con Carballo e moi ligada tamén ao día de hoxe. Se a ledes entenderedes o porqué. Ler aquí 

O vídeo, do que falamos na cabeceira, vai  a continuación.

Bo día e boa romaría !

Seguir lendo...

O 3 de maio na memoria dos nosos maiores

Xa falamos noutras entradas do S. Benito, das Cruces de maio e do S. Marcos da Frieiría.

Deixamos aquí agora uns retallos da sesión do Obradoiro da Memoria celebrado en maio do 2014 en Carballo, e no que a veciñanza da parroquia fai lembranza destas celebracións.

Estes rituais que veñen de antigo e evidentemente foron cristianizados no seu momento, desenvólvense por toda a xeografía galega baixo diferentes advocacións.

Acordamos desta sesión do Obradoiro, que tiñamos arquivada, ao sermos coñecedores dun ritual que se leva a cabo en Laza ( concello ben coñecido polo seu Entroido e os seus peliqueiros) baixo a epígrafe do Santo Cristo que cun gran valor etnográfico seguen a celebrar nestes tempos e que xira sempre ao redor do día 3 de maio, como o noso S Benito, aínda que os tempos actuais obríganos a achegalos á fin de semana máis próxima a esta data.

Nota: A fotografía que ilustra a entrada é da romaría celebrado no ano 1964 e é dun grupo de amigos do barrio da Ponte de Lugo no S Benito dese ano. ( fotografía publicada no diario El Progreso o 3 de maio de 2014

Seguir lendo...

A romaría de Carlín na TVG

No programa Actualizad@s da TVG e baixo o título "Romeiros somos", aparece entre outras romarías, a da Virxe do Ermo , da parroquia de Carlín, da que xa temos falado noutras ocasións.
A Produtora Faro, encargada do programa, púxose en contacto con nós para a gravación da reportaxe e servímoslle de ponte de enlace cos encargados da mesma. Aquí deixamos un vídeo coa parte dedicada especificamente á Romaría de Carlín.
Agradecer á Produtora a xentileza de facérmonos chegar o dvd do programa emitido non hai dous meses na citada cadea televisiva.

Seguir lendo...

Máis novas sobre a romaría do Ermo

Este venres, celébrase na parroquia de Carlín,a romaría da Virxe do Ermo, da que xa demos conta en anteriores entradas.

Este ano incorporamos por unha banda unha nova que descoñeciamos, e pola outra un romance que recollemos do libro de J. A. Fidalgo Santamarina: Antropología de una parroquia rural.

Segundo temos contrastado polas informacións aparecidas no diario "El Progreso",no ano 1943, nos albores da postguerra, a romaría trasladouse da súa data tradicional -25 de marzo- ao 1º de maio. A época histórica do cambio dá pé para elucubracións varias, pero como descoñecemos as verdadeiras razóns e aí quedamos.

Non debeu ser ben acollida a decisión, pois no ano 1953, recupera a romaría a súa data habitual,mantendo o 25 de marzo - a Encarnación da Virxe-- o día da festa. Deixamos constancia gráfica dos recortes do citado diario como testemuña do que aquí comentamos.

En canto ao romance recollido por Santamarina transcribímolo tal como aparece no seu traballo:

Leva por título "A tradición da Virxe do Ermo":

Toda a xente da terriña

conoce a Virxen do Ermo

todos, enfermos e sanos,

pequenos, mozos e vellos.

Todos lle rezan devotos

todos lle cantan contentos

e hasta van á procesión

como viñan noutros tempos.

Cando iban a Compostela

e pasaban polo Ermo

alí todos acampaban

nun hospital que fixeron

donde ahora está a capilla

do Santuario do Ermo.

Esta Virxen era norte

daqueles santos romeiros

que o tino dela a Santiago

chegaban desde moi lexos.

Eles sabían que a Virxen,

era "salud dos enfermos"

por eso aquel Hospital

baixo os seus ollos puxeron.

A devoción foi tan grande

que aqueles pobres enfermos

convertiron o Hospital

nun famoso monasterio.

Inda agora os vellos contan

tradicións dos seus abuelos

acerca deste santuario

que merece moito credo.

Unha delas é que a Virxe

un día baixou do Ceo

cando xa no'había nada

daquel vello monasterio.

E indicou que se fixesen

naqueles vellos cimentos

unha capilla adicada

á Madre de Dios do Ceo.

Tamén din que alí había

un olmo tan alto e dreito

que á vista del camiñaban

peregrinos de moi lexos.

Pero o árbol veu á terra

anque non conviña eso

non saben si o cortaron

ou caeu por propio peso.

O feito foi que ao caer

chegou coa punta moi lexos

e unha hermosa cruz de plata

de señal alí puxeron.

Quíxoa roubar un ladrón

que non tiña moito medo

e unha noite de luar

alí se achegou moi ledo.

Colleu a cruz do seu sitio

con moitísimo atrevemento

pensou que ninguén o vía

pero veono Dios do Ceo.

Ó pasar polas Tabarcas

que non dalí están moi lexos

aquel ladrón tan valente

de repente quedou cego.

Reconoceu o delito

demandou perdón do Ceo

e guiado de rodillas

devolveo a cruz ó Ermo.

En señal desto hoxe chaman

"agro de cruz" un terreo

donde estaba posta a Cruz

e así parece ser certo.

E por hoxe, peregrinos

xa nos damos por contentos

anque non digamos máis

que ese pouco que dixemos.

Porque inda vou empezar

os estudios moi en serio

acerca da historia enteira

do Santuario do Ermo

vinde pelegrino, vinde

vinde devotos romeiros

vinde ofrecer oracións

á Virxe santa do ERmo.

A que deu fortuna ós sanos

conxolou ós aflixidos

e curou enfermedades

que nn contaban remedio.

ela salvou moitas vidas

dos que se lle ofreceron

desde os frentes de batalla

e de casas máis adentro.

Ela garda os nosos campos

cando nós o merecemos

das xeadas e pedriscos

dos malos vraus e invernos.

Tamén coida as nosas reses

de peste e malos sucesos

das malignas epidemias

e doutros males anexos.

Pero sana máis as almas

que é do que máis padecemos

mentras somos deste mundo

que está do ceo tan lexos.

vállanos esta Señora

que tanto ben leva feito

a todos que en corpo e alma

sempre a ela se ofreceron

Seguir lendo...

Unha achega ao redor do S. Benito

O San Benito de Palermo, nacido no ano 1526 e falecido no 1589, foi un franciscano que deixou forte pegada, na súa Italia natal. De tal xeito, que a súa fama traspasou fronteiras rapidamente e, xa a principios do século XVII, hai noticias do franciscano pola península adiante.

Na primeira década do citado século, chegaría a España algunha reliquia ( á súa morte o seu corpo permaneceu incorrupto; pódese visitar na igrexa de Sta María di Gesù, en Palermo).

A Lope de Vega  encárgalle  --alguén da nobreza que non podemos precisar, podería ser os  que saen loados na mesma: A familia Portocarrero ? -- unha obra teatral sobre a vida deste Benito. Publícase a mesma  no ano 1613 baixo o título de "El sancto negro Rosambuco de la ciudad de Palermo".

En Sevilla (aquí seguimos a Isidro Moreno no seu "La antigua Hermandad de los negros de Sevilla") a Irmandade do Cristo da Fundación --Hermandad de los Negros--, (que ten as súas orixes  nunha casa hospital para a atención de negros desvalidos, fundada polo arcebispo Gonzalo de Mena, a fins do s. XIV) acollen como imaxe para a citada confraría a este Benito de Palermo, aínda que non con carácter oficial, pensemos que non está aínda beatificado.Curiosamente, tamén antes da súa beatificación, a cidade natal de Benedetto o propón como santo protector da cidade (1713).

Todo isto, fai que a igrexa no ano 1743 beatifique ao de Palermo.

Anos máis adiante , Frei Joseph Joachim Benegas y Luxàn escribe en seguidillas  a "Vida del portentoso negro San Benito de Palermo", publicado no 1799 pero xa visado pola autoridade eclesiástica pertinente no 1750.   

A principios do XIX (1807), Pío VII santifícao e o seu culto esténdese definitivamente por latinoamérica ,como xa dixemos nunha entrada anterior.

De como o culto chega a Galicia non temos información. A fonte de S. Benito de Palermo da igrexa de Baldomar--Begonte-- ten a inscrición do ano 1881. É o único dato que temos.

Seguir lendo...

Estudo iconográfico: San Benito de Palermo (Carballo)

A discriminación racial foi (e segue sendo) unha das sinrazóns humanas máis arrepiantes e incomprensibles. E tamén a responsable de que determinadas razas quedasen excluídas de calquera posto honorífico. Por iso chama tanto a atención que, polo menos no santoral, houbese cabida para un santo negro.

San Benito de Palermo entra na categoría destas excepcións, e por iso merece máis atención da que ata agora recibiu, tanto nos estudos iconográficos, como estilísticos, ou sociolóxicos. Curiosamente sobre el, hai moito escrito nos países latinoamericanos, onde a realidade racial deulle un protagonismo comprensible, especialmente, nunha época na que a escravitude da poboación negra era unha realidade.

Pero sobre como, cando e por que se foi difundindo o seu culto en Galicia, segue a ser un tema pendente. Na súa honra celébranse festas en Cambados, Redondela, Covas (Meaño), Baldomar (Begonte), e en Carballo (Friol). Empezou a facerse popular a partir do S. XVIII, pero cobra máis forza no XIX. Non sabemos as razóns, pois as variantes nas prácticas devocionais son evidentes entre parroquias, se ben hai elementos en común: a presenza da fonte como elemento purificador ou salutífero está tamén presente en Baldomar.
No caso de Carballo, celébranse poxas de diferentes alimentos na súa honra. Sabemos que no S. XIX se sucederon diferentes crises de fame e pestes (1852) que poderían aportar algunha pista.
Tamén se vincula a San Benito de Palermo co catálogo de "santos bonitos" (Ferro Ruibal: Diccionarios dos Nomes Galegos. "Ir Indo". Páx. 56). De feito, un estudo publicado en México, conta que o imaxinario popular, acostumado a ver santos brancos, inventou a lenda de que San Benito era branco e enormemente atractivo, polo que era acosado por moitas damas, o que lle facía sentir mortificado. Por iso, nos seus rezos pedía a Deus que o fixese feo. Deus atende a súa pregaria e certo día espertou negro. Curioso.
En todo caso, a historia do santo, da que xa falamos, vincúlao coa escravitude e con África (era fillo de africanos escravos e adopta a relixión dos seu amos, que máis tarde lle conceden a liberdade).
O San Benito de Palermo de Carballo segue a iconografía tradicional franciscana: hábito marrón, cinguido por un cordón. Leva o cabelo curto e rizado. Na man dereita porta o crucifixo, e na dereita o corazón (atributo habitual) de entrega devocional. Os rasgos raciais aparecen moi marcados: arcos supraciliares e pómulos marcados, nariz ancho, labios prominentes e descaradamente vermellos, contrastando cunha pintura radicalmente negra da pel, sen matices.
Trátase dunha figura de vestir (as teas son reais), pero non como as que se facían no barroco, nas que debaixo da roupa só había un armazón. Neste caso, o corpo está enteiramente traballado. Pensamos que é unha talla recente. Hai quen recorda unha talla anterior máis pequena. A actual é máis grande que as tallas tradicionais. Non sabemos cando se fixo. Por un momento pensamos que podía ser do S. XIX. Sen embargo, a factura impersonalizada e industrial, fainos pensar máis ben no S. XX (1º terzo?). De feito, na cabeza apréciase claramente unha sutura en vertical que divide en dúas metades a talla, e que evidencia que se trata dunha figura ensamblada. Segue unha técnica sobria e rigorosa, e unha estética e policromía simplificadas ao máximo. Son, en definitiva, técnicas rápidas e baratas que responden a unha época de estandarización da arte relixiosa, nas que hai unha clara perda da emotividade, que debe ser sempre a fin última da arte.

Seguir lendo...

Romaría do San Benito do Carballo.

Hoxe, día 3 de maio, celebrouse, un ano máis, a romaría do S. Benito de Palermo na parroquia de Carballo.
Nos anos corenta - cando menos-- para acompañar á celebración da Misa Maior contratábase a  un músico que se achegaba co seu harmonio - enviado vía 'coche de liña'- e un neno,  que interpretaban a Misa de Angelis. Posteriormente interprétabase no interior da igrexa o Himno ao S. Benito.

O noso informante, para a nosa desgraza non lembra nada máis que os primeiros versos do mesmo que serían:

"Oh Benito a quien honor

rinde el mundo conmovido

dichoso tú que has tenido

......... del Señor" 

Despois de cumprir co ritual relixioso, o resto xa era festa propiamente dita.

Algúns aínda lembran as merendas. Ao redor da igrexa e despois da misa e procesión, as familias e convidados reuníanse nunha carballeira e sacaban o xamón, viño e demais viandas propias de día de festa.

Os homes chegaban nas súas cabaleirías facendo ostentación das mesmas. E a festa continuaba toda a tarde ata ben entrada a noitiña.

Lembrar tamén que o próximo domingo celébrase a poxa dos produtos ofrecidos ao santo e que en setembro -na actualidade coincidindo coa festa da parroquia da Rocha- San Cosmede-- fan o san Benito pequeno que como xa o seu nome indica ten moita menos sona e importancia que o que nos ocupa.

Hoxe cando nos achegamos á fonte, contounos un home --70 anos dixo que tiña--que estaba lavando os ollos coa súa auga que tiña propiedades milagreiras. "Acordo un señor que era cego que chegou aquí lavou os ollos e volveulle a vista". Nós lavamos os nosos.

As fotografías son cesión da familia de Elena Moreno e están feitas a finais dos cincuenta ou principios dos sesenta e son das famosas merendas do S. Benito.

Seguir lendo...

Guldriz ( I ). Toponimia

A parroquia de Santiago de Guldriz xa aparece citada nos Tumbos do Mosteiro de Sobrado no ano 971 como Gulderiz, "in valle Nallare villa Gulderiz et ecclesiam Sancti Jacobi apostoli". Trátase das terras dun posuidor gótico -- xermánico-- Guldericus; do xenitivo Gulderici deviría o actual Guldriz. No 1232 aparece como Goldriz nos Arquivos da Catedral de Lugo.

De pedra (saxum) e branca (album) sae O Seixalbo, lugar da parroquia cunha pequena capela dedicada a S. Antón, na que se seguen celebrando misas todos os 13 de xuño. Ata non hai moitos anos había mesmo romaría e festa.

A Abelleira é outro lugar; a presenza de colmeas orixinaría o topónimo. A non ser como indica D. Nicandro Ares se referíse á abundancia da herba abelleira ( ou ben a Melilotus oficcinalis ou a Ophrys apifera).

Outro lugar, A Leboreira faría alusión á abundancia das lebres ( leporaria).

As Veigas, plural da verba prerromana "baika" ou "vaika", que  é "lugar á beira dos ríos sempre húmido".

Por último, A Boleta ( diminutivo de bóla). Di  D. Nicandro Ares que "podería aludir  a algunha pequena bóla ou mámoa prehistórica de forma semiesférica, a carón da cal nacería unha vila , que perdurou na aldea actual".

Moitos outros son os topónimos presentes nesta parroquia, como A Costa da Mera ( néboa mesta , miúda e baixa) na que se atopan restos de antigas medorras e topónimo que dá orixe á, segundo din os propietarios, a primeira casa da parroquia, así chamada "Casa de Mera" propietaria da capela antes citada, e que segunda a inscrición feita na lumieira da porta principal data do ano 1.436.

Seguir lendo...

O San Benito do Carballo ( II )

A celebración que a parroquia de S. Xiao do Carballo, no concello lugués de Friol, leva a cabo o 3 de maio, ten como protagonista ao San Benito de Palermo.

Este San Benito, tamén coñecido pola cor da súa pel como "o mouro" ou "o negro" viviu no século XVI, sendo canonizado polo papa Pío VII no ano 1.807, concretamente o 27 de maio; hai agora 200 anos.

A igrexa do Carballo acolle a cantidade de persoas que acoden á celebración da festa e pedir protección ao santo.

As ofrendas de exvotos, candeas ou bens en especie como o pasa-lo pano pola túnica da imaxe, así como o beber a auga da fonte , ou lavar a cara coa mesma, forman parte dos rituais protectores que ano tras ano revalidan os centos de devotos que ata aquí chegan.

Este ano , polo que comentan os habituais, houbo maior concorrencia ca nunca. "Foi domingo e iso axuda".

O domingo seguinte fan a poxa dos bens ofertados o día 3. Nun ton festivo os veciños van adquirindo, previa poxa, queixos, millo, ovos, cacheiras, unllas. lacóns...

Rematada a poxa , remata a actividade, marchando cada quen para a a súa casa.  

As ilustracións correspóndense cunha das imaxes empregadas para "poñe-lo santo" e a realización dunha ofrenda ao S. Benito.

Seguir lendo...

O San Benito do Carballo

A máis sonada das romarías do concello de Friol é sen dúbida esta do San Benito do Carballo que se celebra os 3 de maio. Aquí deixamos un pequeno vídeo sobre a mesma, celebrada este ano.

Seguir lendo...

Santo Eutelo ( III )

Por fin démonos achegado á igrexa de Santiago de Miraz e fotografamos ao Santo Eutelo , protagonista de dúas entradas anteriores. E como non hai dúas sen tres , pois aí vai a terceira.

Aproveitamos esta para indicar que o Eutelo venerado nesta parroquia é o Santo Eutelo , Papa. Concretamente o que fixo o número trece, a fins do século II.

Filgueira Valverde indica que este Santo ten dúas romarías célebres en Galicia: Unha a de Lagartóns no concello da Estrada na provincia de Pontevedra e outra a nosa de Miraz no concello de Friol. 

Di tamén que o de Miraz é famoso tamén pola cantiga popular que aquí reproducimos e que está recollida da obra de Armando Cotarelo Valledor "Lubicán":

Di así:

Santo Eutelo, Santo Eutelo,

Santo Eutelo de Miraz

meu santiño milagreiro

do lobo me librarás.

Por último indicar que a romaría celébrase o primeiro domingo de xuño. Supoñemos que antigamente celebraríase o propio día que lle ten destinado o santoral que era o 26 de maio, pero só é unha suposición

Seguir lendo...

Romaría da Nosa Sra do Ermo. Carlín.

Seguir lendo...