Felices festas

Seguir lendo...

Nova representación de Unha escola en branco e negro...

Dentro da VI invernada de cine organizada pola Asociación de Veciños  de Cabreiros (Xermade), convidados pola organización, o próximo día 17 de novembro, sábado ás seis da tarde o Grupo de Teatro Accidental Carballo Vivo representará "Unha escola en branco e negro" montaxe estreada no mes de maio en Carballo (Friol).

Este divertimento recrea o día a día dunha escola pública do rural galego, no que se intercalan monólogos cargados do mesmo humor crítico que impregna toda a representación.

Tanto os diferentes cadros como os monólogos repasan o que foi unha escola tradicional ben aproveitada polo nacional-catolicismo imperante ao longo da ditadura franquista.

Achéganos ao que foi, para moitos, un ensino xerador de súbditos no que importaba máis o memorístico e a repetición de consignas que agradasen ao réxime, cá formación de verdadeiros cidadáns e cidadás con capacidade crítica.

A relixión, a lingua, o leite americano, os cánticos patrióticos, o desleixe co próximo na aprendizaxe, o desigual trato do alumnado, o patriarcado presente na educación das nenas,… mestúranse coa frescura dunhas alumnas que non esquecen o seu e, sen seren conscientes, defenden unha cultura deturpada polo réxime a través de xogos e cancións de noso. Exemplo claro do proceso dialéctico que acabou derrubando os muros desta escola anquilosada.

Distinguir o real do ficticio é un exercicio que o grupo deixa na man dos espectadores. É a primeira experiencia interpretativa fóra do ámbito municipal (haberá máis) e esperamos acadar a mesma acollida e o mesmo éxito que tivemos nas nosas anteriores actuacións.

Seguir lendo...

13 de setembro de 1936

Tal día coma hoxe, hai exactamente 82 anos, levábase a cabo nas escolas e, por extensión, na vila friolesa, un acto a semellanza dos que se estaban a realizar en moitos puntos da xeografía española dominada e atemorizada polas forzas sublevadas contra o poder legalmente instituído, no mes de xullo de 1936.

Desbotando a idea que se tentou instalar na maioría silenciosa do municipio de que “aquí non pasou nada” ( en referencia á sublevación franquista e posterior posguerra ) si que pasou, si. Outra cousa foi o interese dos que espallaron a consigna de que Friol, pouco menos, fora unha balsa de aceite nese período.

Das correrías dos falanxistas frioleses queda constancia na memoria da xente de idade que, como no caso de Castrodá (Vilalvite), aseveran que “aquí os falangistas nunca se atreveron a entrar”; do que se pode tirar facilmente a idea de que noutros núcleos si o fixeron,… e con total impunidade (aseveramos nós).  Como exemplo nidio o asasinato do que fora alcalde do concello de Vilasantar ( A Coruña) a mediados de agosto do citado ano 1936; e dicimos total impunidade porque ese falecemento foi inscrito no xulgado friolés como morte producida pola "fuerza pública", cando é ben sabido o oufanos que chegaron á vila despois de teren cometida a vileza, o grupo de fascistas que executaron, na parroquia de Miraz, a este home: Antonio Iglesias Corral.
Curiosamente un dos participantes na cacería e posterior asasinato, presentárase nas eleccións municipais dese ano na lista gañadora da Fronte Popular e fora arrestado xunto cos compañeiros de candidatura nos primeiros días do golpe militar sendo axiña liberado sen cargos).

Pois ben; volvendo ao principio hai que dicir que desde que a sublevación franquista se producira, ao tempo falanxistas e a igrexa iniciaron o que deron en chamar a reposición do crucifixo e da bandeira bicolor nas escolas da España nacional. A idea comeza a desenvolverse en Navarra nos primeiros días de agosto e foise estendendo aos poucos pola España franquista.

A República instaurara unha laicidade e aconfesionalidade na escola que moi pouco gustaba á igrexa e ás forzas máis reaccionarias da vila. Así que o 13 de setembro de 1936, domingo, desenvolveuse un acto que seguindo as pautas establecidas polos golpistas “ consistió en la reposición de la bandera bicolor como enseña de la patria , la unión del clero, ejército y pueblo en fraternal abrazo y la entronización del crucifijo en las escuelas” (El Pueblo Gallego 22/09/1936) no mesmo participaron o párroco, Francisco Varela Seoane, o alcalde, Segismundo Grande,  representantes da Garda Civil, o secretario do concello, Juan Prado e os mestres. 

Na nova non se citan pero de seguro estaban presentes as forzas falanxistas friolesas (se facían acto de presenza en actos doutras localidades de concellos próximos (ver: El Progreso 19 de setembro de 1936), non ían estar presentes no seu!).
Con toda seguridade , quizás non con tanta solemnidade –ou si-- , noutras escolas do municipio ben seguro que se realizaron actos semellantes ao longo dese mes de setembro.

Estes actos tiñan unha carga que transcendía o puramente simbólico para transmitir á sociedade quen tiña o poder e como debía procederse a educar na submisión e aprendizaxe de consignas nacionalcatólicas, ás xeracións vindeiras.

Por casualidade, e cun signo manifestamente oposto, outro 13 de setembro nacía este blog, pero diso falamos nestoutra entrada.

Nota: A fotografía reflicte o acto de reposición dos que falamos pero non pertence a Friol senón que é da localidade de Fresneda de la Sierra (Burgos) obtida da páxina Fresneda y los fresnedinos

Seguir lendo...

Estamos de aniversario...

Hoxe hai exactamente dez anos que botou a andar este caderno dixital.
Non queremos deixar pasar a oportunidade de celebrar con vós esta data, pois en definitiva sodes vós os que nos animades a seguir publicando co mesmo cariño que cando iniciamos esta andaina.

Naquel comezo de curso 2008/09, e sen termos moi claro o camiño a seguir, iniciamos a publicación de pequenas achegas--todas relacionadas co concello-- que foron conformando o que é hoxe Friol: algo máis que pan e queixo.

Demostrando que os blogs non necesariamente están condenados a un curto percorrido, levamos aquí estes 3652 días nos que con maior ou menor intensidade fomos publicando aquilo que consideramos de interese para Friol.

Este caderno non sería posible sen as múltiples colaboracións e achegas da veciñanza, máis ou menos próxima, e de compañeiros e compañeiras do mundo do ensino que tamén participaron, directa ou indirectamente, a que esta páxina se manteña aínda viva.

Só nos queda, por un lado agradecer aos lectores e lectoras o seu interese e os seus comentarios aclaratorios e enriquecedores e, polo outro, comprometernos a seguir o labor de esculca e publicación iniciado daquela desde a escola e hoxe mantido desde a asociación Carballo Vivo.

Seguir lendo...

Da escola en branco e negro. 1959

Estes días falamos, en diferentes entradas, da representación teatral que baixo o título de Unha escola en branco e negro reflectía as aulas dos anos cincuenta e sesenta por estas terras.

Deses tempos, concretamente do ano 1959, falaremos agora ao lembrar unha excursión desenvolta o 14 de outubro dese ano e realizada polo alumnado da escola de Santalla da Devesa, ao cargo daquela de don Domingo Castro Cao (mestre que botou ben tempo na citada escola. Se non estamos errados desde mediados dos anos trinta ata ben avanzados os sesenta do pasado século). 

Eran tempos onde predominaba o branco e negro e nos que xeraban ilusións algúns programas de radio que apelando á xenerosidade dos oíntes ou mediando diante de diferentes institucións, cubrían necesidades das que se desentendían as autoridades do réxime ditatorial.

Exemplos destes programas témolos no mítico Ustedes son formidables de Alberto Oliveras, emitido pola Cena Ser, e as Cabalgatas de la REM (Red de Emisoras del Movimiento) de Bobby Deglané. 
Precisamente de este último, botou man o mestre de Santalla, arriba indicado, para levar ao alumnado de excursión a coñecer o ferrocarril e o mar. 
A petición realizada polo alumnado ao citado programa foi correspondida inicialmente polo concello da Coruña que os invitou a visitar a cidade no verán dese citado ano. ( non temos máis información ao respecto)
Pero non quedou atrás o concello do Ferrol que os convidou, tamén, a visitar as instalacións que Bazán tiña na cidade departamental. 
Transcribimos aquí o texto que inseriu a revista da Bazán no seu número 13 na referencia á citada visita:
"Éstos son los famosos niños de la Escuela de Devesa ( ayuntamiento de Friol, Lugo), en el día de visita a nuestros Arsenales. 
El no menos famoso y radiodifundido “ángel de la sonrisa” fijó sus ojos y puso todo su corazón en este simpático puñado de soñadores infantiles.
El maestro de Devesa – don Domingo Cao; un hombre realmente extraordinario--, supo reflejar sonoramente a toda España la que era gran ilusión de sus alumnos: ver el mar, olerlo, tocarlo, sentirlo. Y ver también cómo nacen, cómo viven y cómo mueren los barcos.
Y a nuestro pueblo obsequioso, como desprendido y hospitalario que es, pero, sobre todo, como verdadero hermano del de la muy ilustre y noble Ciudad del Sacramento, le cupo el alto honor de hacer real y vivo el bello sueño de estos niños de la provincia de Lugo. ¿Cabría, por otra parte, mayor elogio para El Ferrol que éste de poder convertir sueños, ilusiones, quimeras, en algo real?.
Diriamos para rematar esta entrada que eses soños e ilusións dos que fala a nota publicada na devandita revista, formarían tamén parte do resto do alumnado de innumerables puntos da xeografía do interior galego que non tiveron a sorte de ser tocados pola fortuna. O que debía ser algo de acceso universal quedaba restrinxido á acción da inxusta beneficencia. 
Esta entrada xa levaba algún tempo preparada para ser publicada. Estes días Fernando Ocampo Montesinos, ferrolán con orixes familiares no Seixón, achegounos a ilustración que acompaña este texto e xa non teriamos desculpa nengunha para non publicala.
Só queda agradecer a achega e o seguemento que sabemos fai deste caderno.

Seguir lendo...

Para espallar

Onte desenvolveuse no Centro sociocultural friolés, por un lado a entrega dos premios de investigación convocados, por segundo ano consecutivo, pola asociación cultural Carballo Vivo coa colaboración da USC e do propio Concello.

Xa comentamos na entrada anterior quen eran os premiados e a satisfacción que en nós xeraba que o segundo premio recaese nunha exalumna nosa.

No acto protocolario de entrega dos premios, tanto o representante da Universidade, como o da propia asociación convocante, fixeron fincapé na importancia de espallar a existencia destes premios como os mesmos traballos, que en definitiva, repercuten nun maior coñecemento do noso patrimonio municipal e polo mesmo na necesaria esixencia dun maior compromiso na súa conservación.

Na quenda dos premiados non queremos esquecer as cariñosas palabras de Ana Fariñas cos coordinadores do que foi Friol: algo máis que pan e queixo,  proxecto que hoxe ten continuidade nas mans de Carballo Vivo.

Despois da presentación por parte de Xabier Moure do primeiro premio, Mámoas e petróglifos de Friol, traballo feito en colaboración con Brais Rodríguez, este último puxo voz pública a unha queixa que xa escoitaramos en diferentes ocasións no concello, sempre en voz queda: A lóxica recuperación do espazo feiral tradicional para a celebración da feira que se vén facendo os primeiros domingos de cada mes; petición que foi acompañada dunha estrondosa ovación. Habería que tomar nota.
A segunda parte do acto, breve, foi a presentación da segunda ruta polas parroquias do concello, en concreto por Cotá, que se desenvolverá o próximo día 23 de xuño. 
Por último, o grupo de teatro da asociación representou novamente "Unha escola en branco e negro" obtendo un novo éxito, tanto  de interpretación por parte das actrices como de público, do que esperamos que entre as risas xeradas pola posta en escena da montaxe, quedase o pouso das mensaxes críticas que a mesma destila.
Rematou a xornada cunha cea. 
Queremos agradecer a toda a veciñanza que participou nas actividades programadas a súa asistencia ás mesmas. En definitiva é ela a encargada de poñer en valor isto que é noso, que debemos coñecer e defender.
Xa para rematar queremos permitirnos felicitar especialmente as mulleres que restando tempo do seu tempo, co cariño e dedicación da que son capaces -- que non é pouco--  foron quen de artellar unha montaxe teatral dinámica e divertida que esperamos sexa a primeira dunha longa serie.
Parabéns 

Seguir lendo...

Entrega do II Premio de investigación sobre Friol

Onte remataron as Xornadas de interpretación e dinamización do medio rural cunha serie de charlas relacionadas coa produción agrogandeira e co consabido debate sobre o mundo do lobo e posterior ruta nocturna polo monte da parroquia.
Mais a actividade da asociación Carballo Vivo continúa.
Esta semana déronse a coñecer os premiados no II Premio de investigación Concello de Friol . 
Xabier Moure e Brais Rodríguez foron os gañadores cun traballo sobre as mámoas e petróglifos do concello friolés. O segundo premio foi para a veciña do concello e exalumna nosa Ana Fariñas con un estudo sobre a prehistoria.
Os premios faranse entrega no acto que terá lugar o próximo sábado día 9 de xuño no centro sociocultural de Friol
No mesmo acto presentarase a segunda ruta do proxecto,"Friol: algo máis que pan e queixo" e representarase a montaxe teatral "Unha escola en branco e negro" a cargo do Grupo de Teatro Accidental Carballo Vivo que foi estreada con notable éxito o pasado Día das Letras Galegas na escola de Carballo.
A hora de inicio das actividades é as 19.30 horas.

Seguir lendo...

Unha visión profana das aparicións das Pardellas (1949)

Continuando coa incorporación a este blog das achegas dos Obradoiros da Memorias desenvoltos na parroquia de Carballo, hoxe achegamos a peculiar visión que sobre as aparicións marianas nas Pardellas (Condes) precisamente a finais do mes de maio do ano 1949.
Aquí a tedes

Seguir lendo...

Homenaxe a Celestino Fernández de la Vega

Na tarde de onte e dentro das Xornadas que Carballo Vivo desenvolve por sexto ano consecutivo, tivemos a sorte de escoitar a Ramón López Vázquez e María Xesús Vázquez Lobeiras, verdadeiros coñecedores da vida e obra de Celestino Fernández de la Vega (CVF); a isto engadir o luxo de contar coa participación da viúva Mª Luisa Maceda e o fillo do filósofo Alberto Fernández de la Vega.

O que iniciou sendo unha merecida homenaxe ao pensador friolés, ao pouco converteuse en plataforma vindicativa da súa figura e proxección, no só no concello senón no ámbito galego.

Despois de realizar un pormenorizado paseo pola vida e obra do Cilistro e lembrar  (Concha Blanco) anteriores iniciativas que tentaban recuperar a memoria de CFV no seu concello natal, iniciativas fracasadas polo desinterese dos mandatarios municipais do momento, fíxose un chamamento para tratar de que CFV teña o recoñecemento que merece.

Así, por un lado saíuse coa idea clara de promover a candidatura para o Día das Letras Galegas ( lembrar que no 2014 quedou fóra por un só voto) e pola outra seguir vindicando un espazo público ou local municipal que leve o seu nome e visibilice a súa importancia. 

A todo isto habería que lle engadir a proposta de creación de grupos de traballo que poñan en valor a importancia deste galeguista e europeísta do que tivemos a sorte de que fose nado en Friol.

Agora só queda pór en marcha todas as iniciativas que quedaron perfiladas.

A traballar !

Seguir lendo...

Estreamos as Xornadas e a montaxe teatral

Onte, 17 de maio, botaron a andar as 6ª Xornadas de interpretación e dinamización do mundo rural cunha sesión vespertina intensa.

Despois da consabida presentación das mesmas e entre a lectura de fragmentos da obra da autora homenaxeada este ano polo Día das Letras Galegas, Mª Victoria Moreno a cargo do alumnado do CPI Dr. López Suárez e a actuación musical do grupo de Monterroso "25 xastres", tivo lugar a representación teatral "Unha escola en branco e negro" a cargo do grupo de teatro da propia asociación que promove estas xornadas.
Cun local social ateigado, estreouse a montaxe na que o grupo leva traballando arreo desde hai tempo.
A actuación se a temos que valorar pola entrega do público, foi todo un éxito; pero non era para menos pois o desenvolvemento da obriña foi levada con verdadeiro entusiasmo e bo facer por parte de todas as actrices que saíron a escena.
"Unha escola en branco e negro" é unha análise crítica da educación dos tempos da ditadura franquista, con diferentes escenificacións dunha escola daqueles tempos en clave de humor e pequenas reflexións críticas das que se poden tirar ensinanzas válidas para o tempo presente.
Só queda agradecer a todas as persoas que, dun ou doutro xeito, fixeron que esta montaxe fose posible, sen esquecermos dar as grazas pola agarimosa acollida do público presente.

Nota: Lembrar que as Xornadas continúan este sábado 19, coa mañá dedicada a unha charla sobre saúde e a tarde á homenaxe a Celestino Fernández de la Vega e a actuación do narrador oral Lois Pérez

Seguir lendo...

Grupo de teatro Carballo Vivo

Entramos nun maio cargado de actividades no concello friolés. 
Á tradicional romaría do S Benito do Carballo, co correspondente Domingo das Poxas ( 3 e 6 de maio), incorporóuselle xa hai anos as Xornadas que desenvolve a asociación Carballo Vivo na mesma parroquia os días 17, 19 e 26 do mesmo mes.
Por outra parte este ano incorpórase a celebración do 2º Friulio ( celebrado o ano anterior no mes de marzo) na fin de semana do 12 e o 13.
Polo que a nós toca realizaremos a estrea da montaxe teatral “A escola en branco e negro” o mesmo 17 dentro do programa das Xornadas de Carballo.
Tomando o testemuño iniciado o pasado ano por Carballo Vivo, (lembramos a éxitosa representación da Galiña Azul de C. Casares) preparamos unha montaxe "traxicómica" que reflicte a escola duns tempos escuros, cuns monólogos en clave de humor que repasan os feitos nunha hipotética escola de primeiros dos anos sesenta.
Cunha nutrida representación feminina o grupo de teatro leva ensaiando esta montaxe desde primeiros de xaneiro coa mirada posta no Día das Letras Galegas.
Posteriormente faranse máis representacións das que iremos informando no seu momento.
O grupo está formado por Rocío del Río, Marta Fernández, Lucía Cabado, Mar Pérez, Jennifer Morandeira, Antía Iglesias, Ánxela Maneiro, Silvia Loureiro, Ana Hermida, Mª José Lamas e Silvia Cabado.
Esperamos contar coa vosa presenza o 17 de maio.

Seguir lendo...

O 3 de maio na memoria dos nosos maiores

Xa falamos noutras entradas do S. Benito, das Cruces de maio e do S. Marcos da Frieiría.

Deixamos aquí agora uns retallos da sesión do Obradoiro da Memoria celebrado en maio do 2014 en Carballo, e no que a veciñanza da parroquia fai lembranza destas celebracións.

Estes rituais que veñen de antigo e evidentemente foron cristianizados no seu momento, desenvólvense por toda a xeografía galega baixo diferentes advocacións.

Acordamos desta sesión do Obradoiro, que tiñamos arquivada, ao sermos coñecedores dun ritual que se leva a cabo en Laza ( concello ben coñecido polo seu Entroido e os seus peliqueiros) baixo a epígrafe do Santo Cristo que cun gran valor etnográfico seguen a celebrar nestes tempos e que xira sempre ao redor do día 3 de maio, como o noso S Benito, aínda que os tempos actuais obríganos a achegalos á fin de semana máis próxima a esta data.

Nota: A fotografía que ilustra a entrada é da romaría celebrado no ano 1964 e é dun grupo de amigos do barrio da Ponte de Lugo no S Benito dese ano. ( fotografía publicada no diario El Progreso o 3 de maio de 2014

Seguir lendo...

6ª Xornadas de interpretación e dinamización do mundo rural

Un ano máis e van polo 6º, a asociación friolesa Carballo Vivo, propón outros tres días de actividades nas que se mesturan temas relacionados co sector agrogandeiro, co mundo propiamente cultural da vila e por extensión da comunidade galega, sen deixar de lado os temas estrela das xornadas como veñen sendo o lobo e os aspectos sociosanitarios da poboación rural.

Desenvolveranse no local social de Carballo os días 17, 19 e 26 de maio, agás a tarde do 19 no que as actividades trasládanse ao Centro Sociocultural de Friol, e claro está a saída nocturna do día 26 que percorrerá o monte da parroquia,

Neste enlace pódese acceder ao programa completo.

Queremos destacar este ano a figura homenaxeada : Celestino Fernández de la Vega, filósofo friolés maiormente ignorado na súa vila natal, e que recibirá da man desta activa Asociación a homenaxe que se merece con, cremos,  algunha sorpresa agochada. Nesta sesión contarase coa presenza de estudosos da súa figura e mesmo algún familiar.

Indicar tamén que seguindo coa proposta teatral iniciada o pasado ano, a asociación presenta a montaxe "Unha escola en branco e negro" que seguro non vai deixar a ninguén indiferente.

O lobo, a saúde mental, actuacións musicais, monólogos a cargo de Lois Pérez , especialistas na xestión do lobo, coñecedores da agricultura ecolóxica, e mesmo alumnado do colexio do concello, completan unhas xornadas que coma sempre seguro acadan o éxito que se merecen.

Seguir lendo...

Memoria do Entroido

Hoxe, Xoves de Compadres, nos inicios dun novo ciclo festivo do Entroido, incorporamos a este blog a gravación que, sobre esta festa no concello friolés, realizamos en febreiro do 2014 dentro das sesións do Obradoiro da Memoria desenvoltas en colaboración coa asociación Carballo Vivo.

Interesante documento videográfico que recolle as lembranzas dun Entroido non tan afastado no tempo. Paga a pena dedicarlle cinco minutos.

Este vídeo foi publicado inicialmente no blog Ao pé do carballo

Seguir lendo...

Consello do Apalpador

Nestes días de festas, nas que xogan un papel cada vez máis preeminente os agasallos, non está de máis consultar aquelas ideas, que desde os centros escolares de toda a xeografía galega, achegan á comunidade escolar referencias literarias axeitadas para un público infantil e xuvenil necesitado de suxestións motivadoras para mergullarse no fantástico mundo da lectura.

Desde hai tempo, dinamizado polo Equipo da Biblioteca do centro friolés, elabórase un tríptico que oferta diferentes títulos cos que poder sorprender á rapazada. Moitos destes títulos serán, sen dúbida, o inicio de aventuras e mundos que están por descubrir.

Nestes tempos nos que a figura do Apalpador vai asentándose aos poucos, como tradición recuperada na nosa comunidade, é de agradecer os seus sabios consellos.

Aquí tedes:

Seguir lendo...

Bo Nadal

Seguir lendo...

Obradoiros da memoria (I)

Dentro do proxecto desenvolvido estes anos atrás, fixeramos un oco para escoitar a voz dos nosos maiores, contando coa colaboración da Asociación Carballo Vivo. 

En sesións distendidas nas que se mesturaban cafés e lembranzas, a propia veciñanza da parroquia de Carballo foi achegando os seus recordos e vivencias que foron recollidos e serviron para documentar algunha das sesións das Xornadas de Interpretación e Dinamización do Medio Rural e nalgún caso para publicar pequenos vídeos no blog Ao pé do Carballo.
A día de hoxe consideramos que estes vídeos deben ocupar un  espazo neste caderno pois , sen dúbida son parte importante da memoria do concello.
Hoxe incorporamos este primeiro que no seu momento foi publicado baixo o título de "O meu outono" ( publicado o 28 de marzo de 2014)

Seguir lendo...

Días de imposición

Días atrás desenvolveuse nas redes sociais, entre a veciñanza friolesa, unha controversia relacionada co uso da nosa lingua na que se fixo mención a algunha desas mentiras ás que é frecuente botar man para desacreditar a nosa lingua ( das que se fala polo miúdo no ensaio "55 mentiras sobre a lingua galega" 
Non quedamos moi satisfeitos coa exposición do noso punto de vista na citada confrontación de ideas.

O caso é que días despois, concretamente o 21 deste mes, tivemos a sorte de ler no blog  Nube Tóxica, da xornalista do diario El Progreso, Marta Veiga, un artigo tan didáctico e tan nidio sobre a situación  social da nosa lingua que consideramos que pagaba a pena subilo ao noso blog, aínda que como ben sabedes non é práctica habitual.

Somos coñecedores de que a citada xornalista de cando en vez, bota unha ollada a esta bitácora e, tendo a súa autorización, plasmamos aquí o artigo que baixo o título da entrada publicou no citado diario.

Di así:

"O PRIMEIRO traballo que lle entreguei a Carme Hermida mereceu un menos oito. Póñoo en letra, porque así dá a impresión de non ser tan embarazoso. A miña estrea cun suspenso final foi en segundo de carreira. Lingua Galega Oral, outra vez con Carme Hermida. Naquela altura, se estabas feita de material de chapona como era o caso, resultaba o meirande dos dramas. Suspendín galego en xuño. O práctico; no teórico quitei notable (isto escribiuno a chapona). Botei o verán de bolseira no Diario Montañés de Cantabria. Na casa, escoitaba as cintas de A Roda e de Los Tamara de meu pai. Os cassettes de chistes de Farruco. E estudaba listaxes de palabras. Oso e óso. Doce e dóce. Présa e presa. Vai a pola pola póla. Volvín suspender en setembro. Aprobei en terceira convocatoria. Cun suficiente. 

Ademais de amolarme porque un suspenso era un escenario no que nunca me vira, mancoume porque eu poñíalle intención. De verdade quería aprender. Colocar os pronomes no sitio, identificar vogais abertas e pechadas. A Terra do Medio é a terra de meu pai —ata aquí, a miña homenaxe a Julio Iglesias— e desexaba que o seu xeito de comunicarse co mundo fose tamén o meu. Axudoume moitísimo a miña tía Carme, que fala ben bonito. Foron tamén un aliciente as noites de sábado melidás, onde o carácter de lingua franca do galego para o lecer, o ligoteo e o bebercio non se discute.

No verán de 1999 saín do armario. Como galegofalante. Foi en Lalín. Chegaba a un sitio novo onde podía facer tábula rasa. Ninguén coñecía o meu pasado pentavocálico con tempos compostos. Nalgún momento entre o segundo e o terceiro milenio, empecei a soñar en galego. No proceso atopei, sobre todo, estupefacción. "¡Con lo bonito que te queda el castellano!". "¡A quién se le ocurre; una chica joven!". Esta é unha das miñas favoritas: "¿Cómo es que pierdes el tiempo con el gallego, si aquí no te hace falta para nada?".

"¿Estás segura de que quieres hablar en gallego, mira que así no vas a encontrar novio". Podería seguir ata o día de Nadal, pero non é o caso. 

A Carme Hermida non lle gardo sequera un chisco de carraxe, porque foi unha profesora marabillosa. Non creo que a ninguén lle teñan que dar unha medalla Castelao por aprender o idioma do sitio onde vive. Sobre todo, se esa lingua é unha ferramenta de traballo. Estou certa de que nestes máis de vinte anos que levo en Galicia, se tivese vivido en castelán, ninguén se tería feito cruces. Sería "o normal". Tería dado moitísimas menos explicacións. 

Ninguén tería cuestionado os meus motivos. "¿Quieres vivir en la aldea o eres del Bloque?". 

A posverdade leva instalada entre nós desde que se aprobou a Lei de Normalización Lingüística en 1983. "Siempre lo están cambiando". Mentira, dúas normativas en 35 anos. Cando lle quitaron o til a ‘sólo’ en castelán non vos vin bourar así. "Se han inventado un gallego que no habla nadie". Porque, claro, todas as linguas do mundo deben ter un rexistro culto estandarizado excepto o galego, que é para afalarlle ás vacas. "Es que el niño saca malas notas en Coñe porque se la dan en gallego". Mais o suspenso en Matemáticas non ten nada que ver coa súa comprensión en castelán. 

"Un gallego de Lugo y otro de Pontevedra no se entienden". Esta foi onte, no Twitter, a conto de que a un profesor de Filosofía dun instituto de Fuenlabrada lle parece fatal todo #LoDelGallego e pensou que sería unha boa idea meterse a sociolingüista das silveiras. Pobriño."

Nota: A ilustración tamén está recollida do diario "El Progreso"

Seguir lendo...

Pagou a pena !

Esta fin de semana participamos en dúas actividades que veñen a simbolizar o tránsito da dinámica desenvolta ata a data, por este caderno, a un novo camiño iniciado polo proxecto que baixo o mesmo nome que o blog, promove a Asociación Carballo Vivo.

O venres fomos convidados pola Facultade de Ciencias da Educación da USC a relatar o que foi o camiño de "Friol: algo máis que pan e queixo" desenvolto ao longo dos cursos 2007/2016 no CPI Dr. López Suárez. Completaba esta nosa exposición o percorrido que o alumnado de 4º de Pedagoxía fixera pola Rede Museística Provincial -- con visita ao Museo de Lugo e ao de S Paio de Narla -- e o coñecemento doutro importante proxecto coordinado por Antonio Reigosa, como é o de Galicia Encantada.

Só agradecer a Suso Rodríguez a invitación a participar nesta actividade e á acollida, que coma sempre, recibimos en San Paio, da man de Paquita, Ana e Carmiña. Grazas.

Por outra parte, o sábado deu inicio o proxecto do que xa informamos nunha entrada anterior e que, como actividade, tiña previsto o percorrido guiado pola parroquia de Anafreita, para por un lado recoñecer e poñer en valor o patrimonio material da citada parroquia, e polo outro recuperar algo do seu patrimonio inmaterial.

A xornada foi un éxito -- achegándonos aos vinte participantes--, que fomos escoitando de vagar as explicacións que nos ía achegando a veciñanza: Marino, Elida e Suso foron debullando pequenas historias das que iremos dando conta desde este caderno; como remate, na Casa da Torre fomos agasallados cun café e cunhas noces cheas de agarimo.

Cansados si, porque a ruta foi longa e con algún desnivel para alpinistas, pero cremos que como inicio, certamente (como encabezamos esta entrada) pagou a pena!

Seguir lendo...

Por feiras e mercados (Friol tamén existe)

No Arquivo Histórico Provincial de Lugo estes días, e ata fins de xaneiro, pódese visitar a exposición "Por feiras e mercados" na que se poden contemplar 60 fotografías que reflicten unha mostra da actividade feiral, como elemento dinamizador tanto da vida económica como da vida social, desenvolta na provincia de Lugo ao longo de todo o século XX.
Na mesma podemos contemplar diferentes instantáneas de feiras como a de Monterroso, San Froilán, O Páramo, Monforte,...  quedando coas gañas de ver algunha fotografía, das importantes feiras, que no seu momento, se desenvolveron no concello de Friol. 

O Arquivo do fotógrafo Jose Luis Vega, asturiano que dende o ano 1940 ata a súa xubilación no 1978 percorreu a provincia coa súa cámara recollendo todo o que en Lugo sucedeu neses tempos, é o eixo fundamental, que non o único, sobre o que se apoia esta exposición.

Vega, frecuentaba Friol, e de feito hai algunha fotografía das feiras de Friol, publicadas no diario "El Progreso"  (como a que ilustra a entrada ) que ben podía estar incorporada á citada mostra.

De todas formas, algún problema  puntual coa catalogación dos fondos deste fotógrafo asturiano debe haber porque noutra exposición "Mujeres del s. XX: Luces y sombras"aparecía unha imaxe dun grupo realizando unha exhibición ximnastica infantil da Sección Feminina que sitúan no noso concello, cando realmente tal acto levárase a cabo no concello do Saviñao, na parroquia de Fión.

Pese ao dito hai que felicitar o Arquivo polo labor feito nestes últimos tempos, dando a coñecer mediante diferentes exposicións e mesmo nas redes sociais innumerables fotografias e documentos que axudan a entender mellor a nosa sociedade lucense.
Ao tempo esta entrada dá pé para ir pensando en tratar de facer un arquivo gráfico especificamente friolés.
Seguro existen fondos fotográficos, e contando coa boa vontade por parte da veciñanza propietaria dos mesmos, podería dar pé para  chegar a artellarse un Fondo Fotográfico Común de acceso libre. Experiencias deste tipo somos coñecedores de concellos onde se están desenvolvendo.
Esta idea está integrada no proxecto que lideran os de Carballo Vivo do que falamos na anterior entrada e sería unha ferramenta que permitiría reunir nun mesmo fondo as fotografías deste amplo concello.
Nota A fotografía de Vega saiu publicada o día 31 de decembro de 1970 no diario El Progreso

Seguir lendo...

Un novo proxecto de Carballo Vivo

Un novo proxecto da man de Carballo Vivo ten previsto botarse a andar o próximo sábado día 18 de novembro. Co título de "Algo máis que pan e queixo" iníciase o que pretende ser unha serie continuada de visitas guiadas polas diferentes  parroquias do concello.

Como por algún lado había que comezar, escolleuse Anafreita como primeira parroquia a visitar. 

A actividade consiste nunha andaina que nos permitirá coñecer ou recoñecer os diferentes elementos significativos que conforman o conxunto da parroquia visitada. Aquí entran elementos arquitectónicos, medio natural, tradición oral, historia,... en resume un paseo para recoñecer o valor patrimonial material e inmaterial que cada lugar nos ofreza.

A idea final é recoller todas, as seguras, achegas e poñelas a dispor de toda a veciñanza, a través de  reportaxes gráficas, escritas, sonoras ou audivisuais, (irase vendo) que condensen todo o que de interese tiremos da visita.

O resultado final quedaría publicado neste blog que inicia así unha nova etapa na que pretende seguir fiel aos principios do proxecto que deu pé a esta publicación alá polo ano 2008.

Só queda animar a quen se queira animar a facer a Ruta que como indica o cartel será este sábado 18 de novembro pola mañá.

Seguir lendo...

Se calo, revento (sic)

Lois Carré Alvarellos (1898-1965), fillo de Uxío Carré Aldao, fixo ao longo da súa vida unha máis que interesenate recolleita de romances, lendas e contos da tradición oral galega.

No ano 1968 publicouse polo Museo da Etnografía e Historia da Junta Distrital do Porto, o seu libro Contos populares da Galiza no que aparecen un monte de historias recollidas polo autor nas súas viaxes pola nosa terra.

Nesta recompilación aparecen tres relatos recollidos no noso concello:

Un co título de "Téñenche unha areíña de sal de máis"-pax 237- dentro do capítulo dedicado aos contos de curas, outro titulado "As fabas"-pax 405- dentro do capítulo dos contos porcos, irreverentes e ouscenos, e o que nós publicamos aquí -pax 167-: "Se calo, revento".

Reproducimos o texto tal como foi publicado, respectando a grafía empregada polo autor: 

"Ela era unha rapaza que tiña un mozo que lle non querían na casa; o seu pai lle non deixaba tunar, e tampouco podía ir â misa a non ser cando a levaba de par a nai; os domingos, as mozas do seu tempo adivertíanse no turreiro, e, ela, miña xoya !, estábase na casiña como as vellas. Pra poder sair un pouco, xuraba e perxuraba que lle non daría lado ao mozo, e se a nai quería de deixala ire, o pai, terne que terne, seguía a negal-o consentemento.

Un día, foi tanta a teimosía da rapaza, que a nai en cabo deixouna ir vel-o baile do turreiro, mas impoñéndolle como condizón que non había falar cô mozo, e pra se asegurare de cómo o non facía, pois de vela, o pai íâ escadullar,fíxolle levar a unha irmán pequecha que había dicir canto vise.

Foise a rapaza, e de chegando onda mozarría , viu decontado o rapaz a lle facel-as veiras; ela botábao fora, mas, dicíalle ele tan lindas cousas, que cando a irmanciña a lle turrar pol-a saia lembráballe o que a nai dixera na casa, tirou unha perra que levaba no peto do mandil, e díxolle â pequena: 

--Toma, e cala ; ti lle non dirás cousa â madre , non si?. Si ês boa, heiche dar máis.

A cativa atolecía coa súa perra no peto, cantas cousas podía ela mercar… 

E, a moza, falou canto quixo cô seu rapaz, e ainda botou unhas xeiriñas no baile. Ao chegal-a noite, cando na casa perguntoulle a nai:

--Tí non falarías cô rapaz?

A moza moi perena asegurou que non ,e como se estrevera no seu falar a dicir como a irmanciña podía de o revorar así, baise a pequena e volvéndolle a perra berroulle alritada:

--Toma, garda a tua perra, que eu se calo revento"

Seguir lendo...

Entre Torres

Onte celebrouse o Día internacional dos Museos e a Rede Museística Provincial confeccionou un programa para todos os da provincia nos que se inclúe o de San Paio de Narla. Este museo que na actualidade xoga un papel clave na dinamización sociocultural de Friol, como ben sabemos, desenvolve a súa actividade na fortaleza que foi dos señores das Seixas.

Pois ben, no ano 1926 sae á luz a "Guía de Galicia" de Ramón Otero Pedrayo, obra reeditada posteriormente nos anos 1945, 1954 e 1980 (que nós saibamos); e en todas elas aparece unha pequena referencia a Friol (páx 179 da edición do 1945) na que cita a Pena de Gonce, Guimarei e textualmente referíndose á Torre de Xiá : "cerca de Friol ruinas de la torre de San Payo" (sic).

Don Ramón faleceu no 1976 e evidentemente non puido testemuñar a rehabilitación feita pola Deputación Provincial de Lugo e sobre todo o papel que cumpre na actualidade a citada fortaleza. A actuación sobre este edificio poderiamos poñela como exemplo de respecto e recuperación do noso patrimonio.

No ano 2014 o guitiricense José María Díaz Castro foi o escritor homenaxeado no Día das Letras Galegas. A súa casa foi legada pola familia do poeta á Agrupación Cultural "Xermolos" que  nestes días realiza unha campaña de "crowfunding" para tratar de conseguir os fondos suficientes para afrontar o amaño da cuberta da citada vivenda. Iniciativa que amosa o cariño e defensa dun ben cultural en perigo.

Neste ano que estamos, o concello de Cartelle, lugar de nacemento dun dos pioneiros do cine galego: Carlos Velo, foi promotor da creación da Fundación do mesmo nome e, ao tempo, adquiriu a casa natal do cineasta. Convén lembrar que Cartelle é un concello ourensán da marxe esquerda do Miño cunha poboación semellante á do concello friolés e do que é alcaldesa Carmen Leyte (PP).

Exemplos públicos e privados que manifestan o interese na defensa do noso patrimonio.

Agora podemos facernos as preguntas: 

Cando seremos conscientes en Friol  do valor que temos na capitalidade do concello e que  estamos deixando caer a cachos? 

Tan desinteresada está a administración e os propietarios do Pazo Torre no seu coidado?

Exemplos como o primeiro que citabamos debían ser paradigma para calquera institución interesada na defensa do noso patrimonio.

Urxe intervir.         

Seguir lendo...

Remataron as Xornadas de Carballo Vivo

Onte remataron as V Xornadas de interpretación e dinamización do medio rural organizadas por Carballo Vivo. Despois de dúas fins de semanas consecutivas nas que se abordaron a problemática do lobo e a enfermidade do Alzheimer entre outras actividades, onte levouse a cabo a terceira sesión das Xornadas facéndoa coincidir coa celebración do Día das Letras Galegas.

Así puidemos asistir á montaxe teatral de Isabel Risco, que se a temos que xulgar polo interese do público e os aplausos recibidos  foi todo un éxito, e  á non menos exitosa presentación do incipiente grupo de teatro que a propia asociación friolesa está poñendo en marcha.

Aínda que a peza foi moi breve, puidemos constatar que hai madeira e que coa afouteza e valentía que caracteriza á xente de Carballo Vivo, seguro que se vai consolidar como outro eixo de traballo da citada asociación.

Rematou a sesión con música tradicional a cargo do grupo A Fonte de Merlán.

Non nos toca a nós avaliar o resultado das xornadas pero, desde logo, o que si podemos dicir é que lembrando o Imagine de Lennon que soou nunha das sesións non poderiamos imaxinar a día de hoxe o concello friolés sen Carballo Vivo.
Nota: As imaxes reflicten diferentes momentos da sesión de onte.

Seguir lendo...

17 de maio do 2017

Este 17 de maio ( e remarcamos a data porque semella que algúns aínda non a teñen moi clara) celebramos o Día das Letras Galegas na que sempre se homenaxea a algún escritor ou algunha escritora ---poucas a verdade-- sobranceiros da nosa lingua: este ano Carlos Casares. 

Ao tempo, é unha data vindicativa a prol da nosa lingua, lingua cada vez con menos presenza na sociedade galega, cada vez máis agredida e cada vez máis reducida a lingua litúrxica dunha boa parte da clase política dun país á que pouco lle importa este sostén identificador do xeito de ser e estar de toda unha comunidade.

Este blog nacido no ano 2008  tivo sempre como un dos seus obxectivos de cabeceira o ser bastión desta lingua hoxe festexada, demostrando asemade a certeza de que co galego chégase a todas as partes. 

O pasado sábado publicamos dentro das Xornadas de Carballo Vivo unha montaxe que reflicte, en termos xerais, a realidade patrimonial dun concello ao que chegamos a principios deste milenio e no que quedamos fartos de escoitar a cotío que "en Friol non había nada", demostrando indirectamente ese autoodio tan presente no día a día de moitos galegos.
Pasados uns cantos anos esperamos que ese desleixe, cando menos, non houbese aumentado, pero para evitar posibles esquecementos, deixamos esta montaxe na que participaron ex alumnas do colexio de Friol e que pode servir de viaxe virtual por este, ás veces, descoñecido concello friolés.
Feliz Día das Letras !

Nota: A ilustración reflicte a portada do vídeo e o cartel da celebración do 1º Día das Letras Galegas 

Seguir lendo...

Agradecemento

O sábado día 13 participamos pola tarde na sesión de homenaxe que a asociación Carballo Vivo promoveu e organizou como acto de recoñecemento ao labor desenvolto polo proxecto "Algo máis que pan e queixo" ao longo destes últimos anos.

A pesar da nosa inicial resistencia a tal acto, e dada a insistencia da citada asociación -- testemuña que pode acreditar estas palabras-- accedemos á actividade e, ao final, cremos que o esforzo pagou a pena.

Despois destes días de dixestión e repouso trala axitación sabatina, non sería de lei deixar o xusto agradecemento para máis adiante. Por iso agradecemos a asistencia de todas aquelas persoas que consideraron oportuno acompañármonos en data tan sinalada.

Sen prelación ningunha :

En primeiro lugar ao alumnado  que, esquecendo divisións de poderes e sorteos amañados, dedicaron agarimosas palabras que reforzan a nosa idea como docentes.

En segundo lugar aos compañeiros e compañeiras que compartiron espazo de docencia con nós no CPI Dr. López Suárez, que coa súa presenza achegaron a calor necesaria para superar as nosas iniciais dúbidas.

En terceiro lugar ao grupo de participantes nas sesión do Obradoiro da Memoria que se desenvolveron en Carballo Vivo, fartas como deben de estar de escoitarnos, foron quen de aturar unha nova sesión como se fose a primeira.

En cuarto lugar, e aínda que de xeito virtual, a Paquita Abuín que na súa misiva lida por Lucía Blanco, falanos do "xermolo --plantado polo proxecto-- do amor a Friol, de querer o noso patrimonio e amar a nosa cultura, de arraigarnos a historia do noso pobo,  porque desgraciadamente, un pobo que ignora a súa historia está abocado a condena da desaparición" e coa que non podemos máis que concordar.

En quinto lugar a Jesús Rodríguez que non só xa pola súa alocución, senón polo seu interese polo proxecto desde o primeiro momento e sempre dando pequenos empurróns para tirar por nós e levar "Algo máis que pan e queixo" polo mundo adiante.

En sexto lugar ao moderador que fixo do acto un espazo agarimoso no que axiña desapareceu a tensión --polo menos no que a nós tocaba--

En sétimo lugar ás cariñosas palabras de recoñecemento de Ses , unha verdadeira e agradable sorpresa para os que coma nós, somos seguidores do seu traballo.

En oitavo lugar ao apartado musical enfiado por Ana con músicos chegados de México, Cuba vía Xaén e Pontevedra, que deron a calidez a sesión coa súas interpretacións.

En noveno lugar á nosa costureira de referencia, Angelines, a Carmen da Torre, aos membros de Carballo Vivo, aos pais e nais que se achegaron  ata Carballo, a Xerardo Quintiá -homenaxedo nas pasadas Xornadas-- que nos puxo sobre aviso en relación á dixestión da que falabamos ao principio desta entrada.

En décimo lugar a Nazaré Guerreiro polas súas verbas coas que acreditou a loita dialéctica permanente entre a vella e nova escola, facendo unha análise do paralelismo entre aqueles afoutados mestres e mestras formados na II República que chegaron a pagar coa súa vida a ousadía de achegar un ensino comprometido e de calidade ás clases máis populares e a permanente loita de numerosos colectivos de docentes -- e por que non? o noso proxecto- que tentan salvar da deterioración un ensino público que cada vez está máis esquecido polas administracións que tiñan que velar por el.

Grazas tamén, xa para rematar, ás alumnas que participaron máis que meritoriamente na montaxe do vídeo proxectado e que publicaremos en breve.

Seguir lendo...

Punto e aparte

Este sábado dentro das V Xornadas de Interpretación e Dinamización do Medio Rural de Carballo participamos no emotivo acto de recoñecemento ao proxecto que baixo o paraugas ben coñecido de "Friol: algo máis que pan e queixo" botou andar xa hai algún tempo e no que foron protagonistas fundamentais o alumnado de ESO do CPI Dr. López Suárez e a veciñanza; dúas pezas claves sen as que o citado proxecto estaría eivado.

No citado acto fíxose un percorrido rápido sobre o que significou este andaina, percorrido que foi acompañado pola presentación que xa temos publicada nestoutra entrada.

O segundo bloque consistiu na presentación dunha montaxe audiovisual que en breve estará a disposición na rede e que vén ser un pequeno paseo iniciático polo concello friolés.

No último apartado fíxose fincapé no que queda por facer en relación aos eixos que vertebraron esta actividade: patrimonio material, inmaterial e natural. Dun xeito directo, imaxinativo e sobre todo vindicativo expuxéronse as necesidades urxentes que o pobo friolés debería afrontar en relación aos temas citados cunha perspectiva de investimento de futuro.

Deixamos aquí a presentación que se empregou nesta derradeira intervención.

     

Friol punto e aparte

Seguir lendo...

Un merecido recoñecemento

Alá polo ano 1934 –oitenta e tres anos atrás- catorce dos docentes destinados no concello de Friol propuxéronse e conseguiron levar adiante unha proposta –daquela—completamente innovadora: levar o alumnado ao mar.

Foi durante a II República cando agromaron cantidade de iniciativas escolares semellantes á que nos ocupa, inspiradas na filosofía que presidía a Institución Libre de Enseñanza.

Pois ben, o alumnado das escolas de Carballo, Xiá, Roimil-Nodar, e da Covariza-Silvela, 28 en total, marcharon un 6 de xuño de 1934 camiño do Ferrol --aínda non era do funeralísimo-- na que case con seguridade foi a primeira excursión escolar programada neste concello.

Ver o mar, visitar os arsenais e estaleiros, subir a un acoirazado, sucar o mar ferrolán nunha pequena embarcación a vapor... ( gustaríanos ver as caras dos discentes neste bautizo mariño: seguro que os seus ollos reflectirían por igual alegría e abraio, satisfacción e temor).

Completouse a xornada cunha comida realizada nas cantinas escolares que funcionaban daquela en moitas localidades; coa asistencia --seguro que tamén primeiriza-- á proxección dunha película no Teatro Jofre, para posteriormente cear no hotel Concepción Arenal  e poñer rumbo cara a Friol ás últimas horas da tarde. Se somos quen de situármonos no primeiro terzo de século XX, podemos imaxinar as dificultades organizativas que seguro tivo que afrontar a organización da excursión: recollida do alumnado ao punto de partida, solventar as dúbidas familiares, horario de chegada, medos, seguro que algunha crítica máis ou menos agachada… e se a isto lle engadimos as deficitarias infraestruturas viarias e os medios de comunicación dispoñibles, non podemos máis que recoñecer a valentía e afouteza que amosaron este grupo de mestres decididos a emprender unha verdadeira odisea coa fin de que o coñecemento do mar fose algo máis cá cor azul dos atlas escolares.

Á fronte da expedición ían Dª Vicenta Puga Castro, mestra de Xiá,  Dª Elena Refojo Freire ( Carballo), Emiliano Manrique Gallardo ( Covariza, Silvela) e Luís Ángel Lafoz López (Roimil-Nodar). Do resto de docentes podemos facer conxecturas pero non sabemos con seguridade quen participou.

Con esta entrada queremos manifestar o noso máis que merecido recoñecemento a este grupo de comprometidas mestras e mestres que foron quen de xerar ilusión por estas terras en tempos ben difíciles.

Nota: As fotografías que ilustran a entrada de esquerda a dereita son do Teatro Jofre, da antiga escola de Xiá e do acoirazado visitado polo alumnado

Seguir lendo...