26 setembro 2023
Segadores da Órrea
21 setembro 2023
De fotos , memorias e desleixos

10 agosto 2023
Os premios de investigación histórica, cultural e etnográfica
![]() |
Desde os seus inicios seguimos estas convocatorias, aledándonos do interese e alta participación que xeraron os citados premios promovidos pola Asociacíón Carballo Vivo e a colaboración da USC e o Concello de Friol.
Nestes "séculos escuros" nos que estivo este blog estes anos atrás houbo novas convocatorias e mesmo editáronse en papel os citados premios en dous volumes.
Neles recóllense os traballos premiados.
Lembramos no I Premio foron:
A arquitectura renacentista de índole civil e relixiosa en Friol de Cristina Barreiro Abuín
Toponimia do Concello de Friol de Laura Ferro Devesa e Estefanía Pena Ferro
Na II convocatoria os traballos premiados foron:
As mámoas e os petróglifos do concello de Friol de Brais Rodríguez Romero e Xabier Moure Salgado
Friol prehistórico. Un estudo dos petróglifos, túmulos e castros do concello de Friol de Ana Fariñas Rodríguez
Estes catro traballos de investigación aparecen no volume I.
No segundo volume quedan recollidos os gañadores da III edición que foron
Friol como paradigma de estudo do románico rural galego de Alberta Lorenzo Aspres
Catalogación etnográfica do patrimonio hidráulico de Friol. Os muíños de Cristina Abuín Barreiro e María del Carmen Prado Penas
Para facilitar o acceso aos citados traballos deixamos aquí os enlaces correspondentes e colocaremos en lugar preferente deste caderno dixital o acceso permanente aos mesmos .
Só queda agardar novas convocatorias para promover traballos que profundicen e poñan en valor o pasado friolés.
09 agosto 2023
O que agochan os nomes das casas: un mundo ( II )
Velaí vai:
"No lugar de Gonce, parroquia de Vilafiz, encóntrase a casa da Pena. O último dono que viviu nela foi Don Manuel Bóveda Ulloa. ( falamos dunhas súas irmás nestoutra entrada )
Don Manuel era mestre e puxo escola na súa propia casa. Chegou a ter moitos nenos que viñan doutros lugares de arredor e tamén xente que xa era maior e que querían aprender a ler e a escribir.
No lintel da entrada hai unha inscrición coa data 1474 (case con seguridade o ano en que foi construída); ten unha aira cercada cun muro de máis de 4 metros de altura; a aira comunica co balcón mediante unha pasarela.
08 agosto 2023
O que agochan os nomes das casas: un mundo
02 agosto 2023
Mulleres do Narla de onte a hoxe
A procura de datos, certamente, iniciárono estas titiriteiras e é a partir do recollido por elas do que se nutre esta entrada, con algún apuntamento engadido.
Tiñamos nos arquivos unha noticia publicada na desaparecida "Hoja del lunes" editada pola Asociación da prensa de Lugo, concretamente a do día 2 de decembro de 1963 que falaba da única muller na provincia luguesa presente nunha corporación municipal, tratábase dunha friolesa da que xa falamos por outras lerias aquí, pero que hoxe aparece no primeiro lugar da longa lista de Mulleres do Narla: trátase de Maruja Bóveda Ulloa, mestra que era da escola de nenas por aqueles negros tempiños e que nalgún momento chegou a exercer a dirección do colexio creado anos máis tarde.
Hoja del lunes 3-XII-1963 |
Aproveitamos a ocasión tamén para citar unha súa irmá, Amparo que dedicou a súa vida á docencia sendo doutora en psicoloxía educativa pola Universidade de Washington e que publicou unha chea de traballos e traducións.
Pero ao que iamos, descubrimos estes días pasados a presenza de mulleres pioneiras nunha sociedade pechada como podía ser calquera vila ou concello galego dos anos sesenta.
Outra pioneira que queremos mencionar é a Esther de Reción. Tamén sobre o mesmo ano , sen poder precisar, deciciu mercar en Almacenes San Marcos, na capital, uns pantalóns e converterse así na primeira muller friolesa en engadir a citada prenda ao seu vestiario.
Curiosamente no ano 1970 , dúas deputadas francesas, Denisse Cacheux, e Michèle Alliot-Marie presentáronse na Asemblea en París e os conxerxes prohibíronlle o paso, provocando que esta última indicase que se o problema eran os pantalóns , que os sacaban... deixáronas pasar.
Poderíamos seguir citando moitas outras que co seu labor profesional en San Paio: Paquita da Torre; coa súa sabedoría popular: Carmiña da Torre; coa súa afouteza: Concha de Bértolo... foron e van abrindo camiño a futuras xeracións.
Nomes da historia pequena que axudaron co seu día a día a chegar ata onde estamos,
Notas: non sabemos se a Evanxelina estará nesta fotografía achegada por Carmiña do Grande
A fotografía de Esther de Reción é do Roteiro da memoria
30 xullo 2023
As festas de Santa Isabel (II)
24 xullo 2023
Dúas feiticeiras
Despois dos diferentes encontros organizados por Raquel Queizás e Alba Grandes ao longo da semana coa veciñanza do concello, argallaron un percorrido pola localidade que nos permitiu viaxar no tempo cuns chimpos ben artellados que tiveron como colofón unha espectacular actuación de Jesús Fagil e un non menos entretido baile diante da casa Peruchelas lembrando filloas, callos e chipiróns... prrtéritos de moita sona na contorna.
Quedan moitas cousas no tinteiro, que seguramente publicarán na páxina do proxecto.
Desde estas páxinas só queda reflectir a satisfacción de ter participado nesta emotiva andada.
Xa para rematar a modo de reflexión dúas cousiñas.
Unha: no traxecto, algunha persoa de idade comentaba que era unha mágoa que tivese que vir xente de fóra a sacudir as alfombras da memoria. Sería bo pensar en organizar obradoiros máis ou menos lúdicos para intercambiar lembranzas das que tirar proveito. Non cremos sexa moi complicado. Modelos de actuación hai e houbo, mesmo tempo atrás, no propio concello.
Dúas: xa sabemos que non era o obxecto desta xira, pero non estaría mal desempoar tamén pasaxes (do que xa temos escrito, e moito, neste blog ) da Memoria Histórica local. Hai materia, sábemolo porque non está todo publicado. Sería unha homenaxe merecida a aqueles que coa súa vida, co seu silencio, co cárcere ou co seu exilio axudaron a construír unha sociedade democrática que necesita de pílulas recordatorias para evitar caer nos mesmos erros do pasado.
Hai futuro!
Neste enlace tedes un monte de fotografías e un relato máis polo miúdo do roteiro
Nota: A segunda fotografía está recollida do muro de facebook de Merce Freire
18 xullo 2023
Abalando a abeleira
Retomamos puntualmente a actividade do blog para dar conta da Xira galega de contadoras de historias que baixo a epígrafe "Cóntame un mundo" percorren diferentes concellos de Galicia recuperando historias e tradicións, poñendo en valor a trasmisión oral e facendo partícipe a toda a veciñanza (do concello correspondente) na procura, achega e exposición deste traballo colectivo que tenta pór en valor o noso patrimonio inmaterial.
Somos o que nos contan e o que contamos, non hai outra!. E con esta premisa achéganse esta semana a Friol, Raquel Queizás e Alba Grande
Contadoras, titiriteiras, monicrequeiras, cantareiras, teatreiras... fannos lembrar estas dúas mulleres aquela cantiga popular:
Coa súa arte e paixón polo seu traballo seguro conseguen o obxectivo de abalar as abeleiras para así entrelazar historias e poder facer un bo Roteiro da memoria pola vila friolesa.
Esperamos que a actividade sexa capaz de convocar a veciñanza como xa fixeron noutros concellos galegos estas últimas semanas. Polo interese das que argallan esta Xira seguro que si.
Xa andaron procurando información, removendo arquivos e desempoando memorias, previamente a súa chegada ao concello friolés. Só lles quedan as xuntanzas que seguen un calendario por elas establecido e, como dicimos, remata con ese roteiro que no caso de Friol, desenvolverase este próximo sábado día 22.
Sorte!
E desexar que o próximo vinte e catro sigamos no vinte e tres!.
09 xaneiro 2020
Madialeva (II)
O sábado pasado presentouse en Miraz, como xa dixemos, e con gran afluencia de público, a novela gráfica Madialeva de Ana Moreiras.
26 decembro 2019
Madialeva
Un bo xeito de comezar o ano e, un bo xeito de desexarvos unhas boas festas é animarvos a acompañar á Ana Moreiras no acto de presentación
30 maio 2019
As mulleres do Narla en Friol
Esperámosvos
13 maio 2019
Mulleres do Narla: cambiemos o conto
04 maio 2019
7ª Xornadas de interpretación e dinamización do medio rural
25 marzo 2019
Teatro de Friol en Santiago
21 decembro 2018
01 novembro 2018
Nova representación de Unha escola en branco e negro...
13 setembro 2018
13 de setembro de 1936
Curiosamente un dos participantes na cacería e posterior asasinato, presentárase nas eleccións municipais dese ano na lista gañadora da Fronte Popular e fora arrestado xunto cos compañeiros de candidatura nos primeiros días do golpe militar sendo axiña liberado sen cargos).
Con toda seguridade , quizás non con tanta solemnidade –ou si-- , noutras escolas do municipio ben seguro que se realizaron actos semellantes ao longo dese mes de setembro.
Estamos de aniversario...
Non queremos deixar pasar a oportunidade de celebrar con vós esta data, pois en definitiva sodes vós os que nos animades a seguir publicando co mesmo cariño que cando iniciamos esta andaina.
13 xuño 2018
Da escola en branco e negro. 1959
Estes días falamos, en diferentes entradas, da representación teatral que baixo o título de Unha escola en branco e negro reflectía as aulas dos anos cincuenta e sesenta por estas terras.
Precisamente de este último, botou man o mestre de Santalla, arriba indicado, para levar ao alumnado de excursión a coñecer o ferrocarril e o mar.
A petición realizada polo alumnado ao citado programa foi correspondida inicialmente polo concello da Coruña que os invitou a visitar a cidade no verán dese citado ano. ( non temos máis información ao respecto)
Pero non quedou atrás o concello do Ferrol que os convidou, tamén, a visitar as instalacións que Bazán tiña na cidade departamental.
Transcribimos aquí o texto que inseriu a revista da Bazán no seu número 13 na referencia á citada visita:
"Éstos son los famosos niños de la Escuela de Devesa ( ayuntamiento de Friol, Lugo), en el día de visita a nuestros Arsenales.
El no menos famoso y radiodifundido “ángel de la sonrisa” fijó sus ojos y puso todo su corazón en este simpático puñado de soñadores infantiles.
El maestro de Devesa – don Domingo Cao; un hombre realmente extraordinario--, supo reflejar sonoramente a toda España la que era gran ilusión de sus alumnos: ver el mar, olerlo, tocarlo, sentirlo. Y ver también cómo nacen, cómo viven y cómo mueren los barcos.
Y a nuestro pueblo obsequioso, como desprendido y hospitalario que es, pero, sobre todo, como verdadero hermano del de la muy ilustre y noble Ciudad del Sacramento, le cupo el alto honor de hacer real y vivo el bello sueño de estos niños de la provincia de Lugo. ¿Cabría, por otra parte, mayor elogio para El Ferrol que éste de poder convertir sueños, ilusiones, quimeras, en algo real?.
Diriamos para rematar esta entrada que eses soños e ilusións dos que fala a nota publicada na devandita revista, formarían tamén parte do resto do alumnado de innumerables puntos da xeografía do interior galego que non tiveron a sorte de ser tocados pola fortuna. O que debía ser algo de acceso universal quedaba restrinxido á acción da inxusta beneficencia.
Esta entrada xa levaba algún tempo preparada para ser publicada. Estes días Fernando Ocampo Montesinos, ferrolán con orixes familiares no Seixón, achegounos a ilustración que acompaña este texto e xa non teriamos desculpa nengunha para non publicala.
Só queda agradecer a achega e o seguemento que sabemos fai deste caderno.
10 xuño 2018
Para espallar
Onte desenvolveuse no Centro sociocultural friolés, por un lado a entrega dos premios de investigación convocados, por segundo ano consecutivo, pola asociación cultural Carballo Vivo coa colaboración da USC e do propio Concello.
A segunda parte do acto, breve, foi a presentación da segunda ruta polas parroquias do concello, en concreto por Cotá, que se desenvolverá o próximo día 23 de xuño.
Por último, o grupo de teatro da asociación representou novamente "Unha escola en branco e negro" obtendo un novo éxito, tanto de interpretación por parte das actrices como de público, do que esperamos que entre as risas xeradas pola posta en escena da montaxe, quedase o pouso das mensaxes críticas que a mesma destila.
Rematou a xornada cunha cea.
Queremos agradecer a toda a veciñanza que participou nas actividades programadas a súa asistencia ás mesmas. En definitiva é ela a encargada de poñer en valor isto que é noso, que debemos coñecer e defender.
Xa para rematar queremos permitirnos felicitar especialmente as mulleres que restando tempo do seu tempo, co cariño e dedicación da que son capaces -- que non é pouco-- foron quen de artellar unha montaxe teatral dinámica e divertida que esperamos sexa a primeira dunha longa serie.
Parabéns
27 maio 2018
Entrega do II Premio de investigación sobre Friol
Mais a actividade da asociación Carballo Vivo continúa.
Esta semana déronse a coñecer os premiados no II Premio de investigación Concello de Friol .
Xabier Moure e Brais Rodríguez foron os gañadores cun traballo sobre as mámoas e petróglifos do concello friolés. O segundo premio foi para a veciña do concello e exalumna nosa Ana Fariñas con un estudo sobre a prehistoria.
Os premios faranse entrega no acto que terá lugar o próximo sábado día 9 de xuño no centro sociocultural de Friol
No mesmo acto presentarase a segunda ruta do proxecto,"Friol: algo máis que pan e queixo" e representarase a montaxe teatral "Unha escola en branco e negro" a cargo do Grupo de Teatro Accidental Carballo Vivo que foi estreada con notable éxito o pasado Día das Letras Galegas na escola de Carballo.
A hora de inicio das actividades é as 19.30 horas.
24 maio 2018
Unha visión profana das aparicións das Pardellas (1949)
Aquí a tedes
20 maio 2018
Homenaxe a Celestino Fernández de la Vega
18 maio 2018
Estreamos as Xornadas e a montaxe teatral
Cun local social ateigado, estreouse a montaxe na que o grupo leva traballando arreo desde hai tempo.
A actuación se a temos que valorar pola entrega do público, foi todo un éxito; pero non era para menos pois o desenvolvemento da obriña foi levada con verdadeiro entusiasmo e bo facer por parte de todas as actrices que saíron a escena.
"Unha escola en branco e negro" é unha análise crítica da educación dos tempos da ditadura franquista, con diferentes escenificacións dunha escola daqueles tempos en clave de humor e pequenas reflexións críticas das que se poden tirar ensinanzas válidas para o tempo presente.
Só queda agradecer a todas as persoas que, dun ou doutro xeito, fixeron que esta montaxe fose posible, sen esquecermos dar as grazas pola agarimosa acollida do público presente.
Nota: Lembrar que as Xornadas continúan este sábado 19, coa mañá dedicada a unha charla sobre saúde e a tarde á homenaxe a Celestino Fernández de la Vega e a actuación do narrador oral Lois Pérez
30 abril 2018
Grupo de teatro Carballo Vivo
Á tradicional romaría do S Benito do Carballo, co correspondente Domingo das Poxas ( 3 e 6 de maio), incorporóuselle xa hai anos as Xornadas que desenvolve a asociación Carballo Vivo na mesma parroquia os días 17, 19 e 26 do mesmo mes.
Por outra parte este ano incorpórase a celebración do 2º Friulio ( celebrado o ano anterior no mes de marzo) na fin de semana do 12 e o 13.
Polo que a nós toca realizaremos a estrea da montaxe teatral “A escola en branco e negro” o mesmo 17 dentro do programa das Xornadas de Carballo.
Tomando o testemuño iniciado o pasado ano por Carballo Vivo, (lembramos a éxitosa representación da Galiña Azul de C. Casares) preparamos unha montaxe "traxicómica" que reflicte a escola duns tempos escuros, cuns monólogos en clave de humor que repasan os feitos nunha hipotética escola de primeiros dos anos sesenta.
Cunha nutrida representación feminina o grupo de teatro leva ensaiando esta montaxe desde primeiros de xaneiro coa mirada posta no Día das Letras Galegas.
Posteriormente faranse máis representacións das que iremos informando no seu momento.
O grupo está formado por Rocío del Río, Marta Fernández, Lucía Cabado, Mar Pérez, Jennifer Morandeira, Antía Iglesias, Ánxela Maneiro, Silvia Loureiro, Ana Hermida, Mª José Lamas e Silvia Cabado.
Esperamos contar coa vosa presenza o 17 de maio.