San Martiño de Condes: A súa toponimia

A parroquia de San Martiño de Condes é unha das máis poboadas do concello ( 386 habitantes –censo 2009--). A súa poboación repártese en  vinte e seis lugares, entre os que está  As  Pardellas, que cos seus 128 habitantes é o  segundo asentamento máis poboado do concello despois da capital do mesmo.
Na súa toponimia atopámonos con catro fitónimos: Abeledo, O Aciveiro, A Hedreira e Macedo que correlativamente fan alusión aos abundanciais de abeleiras (corylus avellana), acivos (ilex aquifolium) , hedras (hedera) e mazás (mattiana).

Arriba, lugar no alto, contraposto ao Fondoso, no fondo (Moralejo Laso relaciónao cunha "Fonte do oso" e comenta Nicandro Ares: "o que non di Moralejo é que Oso ( Ursus) --foi tamén nome persoal--").

Falando de fontes, outro topónimo é A Picha, -cano dunha fonte--, e Fonte do Can - que a pesar do que parece relacionado co mellor amigo do home, podería vir dun antigo posuidor Canis --nome latino de persoa--.

Do topónimo A Devesa xa falamos noutra entrada.

Foxaco, derivado de foxo, cun sufixo despectivo. Faría referencia a un pequeno foxo para cazar animais?.

As Pardellas derivaría do plural de "parietella"—parede pequena, muro—.

Do Rodo do Muíño di Nicandro Ares que “aludiría a un remuíño ou perímetro circular, semellante a unha “rota” roda de (saxum) molinum".

San Martiño e Santa Eufemia son dous haxiónimos. O primeiro --documentado no século XIII-- dá nome á parroquia.

A Torre, do latín turris, fai referencia a unha antiga torre hoxe desaparecida da que hai constancia na memoria dos veciños e restos dos seus basamentos no propio lugar.

Bustelo: Sería o diminutivo de "busto" --terra dedicada ao pasto do gando--. En Bustelo, fálase tamén doutra torre que aínda está en  pé pero moi deteriorada.  

A Cancela, da que por outras razóns falamos xa noutra entrada, viría dun "cancellus"-- porta pequena formada por unha grade de táboas--

Do Castro, nada hai que dicir pois queda a referencia arqueolóxica como testemuña do antigo poboamento.

Cos Fornelos, existe a posibilidade de que sexa o diminutivo do "fornus" --que mantén N. Ares--, ou que faga referencia aos fornelos, como espazos ocos rebaixados nunha parede. Cremos que en calquera dos dous casos levaríanos a pensar en pequenas covas.
De orixe xermánica atopámonos con Arxerei (do antropónimo Argeredus), Racamonde (de Recamundus) e Ximondriz (da redución de Gemundu e Munderice). En calquera dos casos, fan alusión aos propietarios visigodos das terras correspondentes.

De outro antropónimo, neste caso  --en principio latino-- viría Quintiá:  Villa Quintiana. Vila de Quintus.
Por útimo quedan Xul e Xulacasa. O primeiro sería a evolución dun Iulius latino. No segundo caso transcribimos o que Nicandro Ares informa sobre o topónimo: De Xul "... sairía tamén Xulacasa 'a casa de Xul' se non foi "sub illa casa". Precisamente dun Xoán Xul fala a inscrición da ventá desta casa da Torre. A outra fotografía é da Casa do Escribano no propio San Martiño.