Románico rural: Anafreita (I)

O baleiro documental da actividade construtora durante o Románico galego, así como as sucesivas transformacións que as obras románicas experimentaron ó longo da historia, dificultan unha sistematización no estudo do noso Románico. Pilar Carrillo e Ramón Ferrín ("Planimetría de las iglesias románicas de la provincia de A Coruña") apuntan que o Románico galego foi o gran descoñecido ata décadas recentes, e que se daba por suposto que todo el emanaba da influencia exercida pola catedral de Santiago.

En efecto, son moitos os exemplos do noso románico rural afastados dos grandes centros creadores e sen vinculación evidente con outras igrexas do Camiño de Santiago. Os seus anónimos construtores están, polo tanto á marxe de calquera encadramento. Moitas veces eran familias de canteiros que aprenderon o oficio e que se desprazaban en busca de traballo chegando a lugares afastados, como Anafreita, onde o máis habitual era economizar recursos e adoptar solucións eficaces e sinxelas, sen complexidades arquitectónicas e ornamentais. Case sempre, este tipo de igrexas presenta un románico residual, con restos fragmentarios, obxecto de reformas varias e amputacións inimaxinables.

O gran impulso construtor do románico parte de fins do S. XI, intensifícase no XII e continúa con forza no primeiro cuarto do XIII, favorecido por unha conxuntura de estabilidade e prosperidade. A maior parte das nosas igrexas románicas, constrúense na segunda metade do S. XII.

O caso de San Pedro de Anafreita é tamén un exemplo de sucesivas metamorfoses. Perrín ("La arquitectura románica en Lugo". Fundación Pedro Barrié de la Maza) propón unha cronoloxía entre 1225 e 1230. Trátase, polo tanto, dun románico tardío de transición ó gótico, como se aprecia nalgúns elementos que xa analizaremos. Tamén Perrín relaciona este exemplo con outro próximo, como a igrexa de Samede de Nodar.