O couto de San Martiño de Condes: unha titularidade complexa (III)

A práctica das usurpacións en coutos eclesiásticos, ás veces a través de encomendas máis ou menos encubertas, mantense no S. XV. Unha das casas nobiliarias que máis atropelos e usurpacións cometeu foi a dos Ulloa. Xa desde principios do S. XV, os Ulloa tiñan aforados os coutos de Perbaes, San Martiño de Condes e Ferreira de Negral, e a casa forte de Naya (García Oro: Galicia na Baixa Idade Media. Igrexa, señorío e nobreza. Toxosoutos, páx 77).

Na liña do arrepentimento mostrado polo donante da entrada anterior, figura tamén un documento de desembargo firmado por don Lope Sánchez de Ulloa. No seu testamento, de 1457, dispón desembargar á Orde de Santiago a terra de Rocha de Narla, couto usurpado pola casa de Ulloa e que sen embargo volve a estar en mans do seu fillo, don Sancho Sánchez de Ulloa (1465-1505). Este, en 1480, redacta un testamento na mesma liña de arrepentimento polos bens e rendas usurpadas, e desembarga, unha vez máis, a terra de Rocha de Narla. O arrepentimento durou pouco, pois volve a ocupala e a inclúe como propia no testamento de 1505.(Véxase Arcaz Pozo: Nobleza y órdenes militares en la Galicia medieval. Páx. 138).

D. Sancho Ulloa tiña tamén usurpados os coutos de San Martiño de Condes e de Ferreira de Negral. En tempos do bispo D. Pedro Ribera, deixa á Igrexa os coutos ocupados. O documento de desembargo está firmado en Melide, no 24 de febreiro de 1502 (pódese consultar en España Sagrada, páx. 147-148. Tamén aparece recollido por López Ferreiro: Galicia no último terzo do século XV. Tomo II. Toxosoutos, páx. 85): "O conde de Monterrei D. Sancho Ulloa tiña xurisdicción civil e criminal, mero e mixto imperio dos coutos de San Martín dos Condes e de Ferreira de Negral; pero avisado polo Bispo que aquela xurisdicción era propia da súa dignidade e mesa episcopal, e sabendo que o seu pai o conde don Lope Sánchez de Ulloa fixera desembargo dos referidos coutos en favor do bispo de Lugo, conveu logo en cedelos".
Con esta cesión, o bispo decide deixar o couto en mans do seu irmán, D. Gonzalo, que era merino de Lugo e recibe señorío civil e criminal, xurisdición dos coutos desembargados "para que pudiese exercer en todo aquel territorio a mesma potestade que exerceu o Conde e os seu antecesores".
En futuras entradas falaremos da presenza dos Seixas en San Martiño de Condes e da torre de Bustelo (na fotografía).