O cruceiro de Cotá.

Atípico cruceiro en Galicia, pois segue pautas nada habituais no noso territorio. O cruceiro de Cotá chama a atención porque segue o modelo de cruz irlandesa, sen columna e sen capitel. Levántase sobre unha estrutura de triplo chanzo e pedestal rectangular cuxo lado maior coincide cos brazos da cruz. Trátase dunha cruz latina de elevado pé e labrada en peza única. A parte central é unha circunferencia, ó estilo das cruces irlandesas, nas que a cruz estaba inscrita nunha roda solar. Na primitiva cultura irlandesa o sol era o deus supremo, e conforme se impón o cristianismo, este símbolo solar acaba impoñéndose por asimilación. Nun dos lados da circunferencia represéntase a San Martiño compartindo a capa co pobre, representado en baixo relevo e de forma moi arcaizante, con formas ríxidas, vestimentas xeométricas e sen concesión algunha ó volume, seguindo a tradición nórdica. No outro lado da circunferencia figura unha custodia co Santísimo Sacramento en mármore (pensamos que é un engadido posterior).

Toda a cruz está percorrida por unha decoración de círculos con radios curvados, dez en cada lado, que recordan ás esvásticas célticas ou ben ós bubóns alusivos á peste que aparecen nas cruces de peste bretoas dos SS XVI e XVII. Os bordos laterais da cruz decóranse con motivos avolutados que evocan o gótico flamíxero.

No pedestal figura unha placa de mármore conmemorativa na que se le "En memoria do Congreso Eucarístico XXII. Junio 1911". Seguramente o engadido da custodia en mármore é desta época, pero é moi probable que a cruz sexa bastante anterior, de 1772, como difícilmente se le na inscrición en pedra nun dos lados da base.