Os muíños

Os muíños foron lugar de encontro da mocidade e, en xeral, dos veciños que a eles chegaban a moer o gran. O que nun principio era tan só facer a espera para que o muiñeiro só quedase coa maquía que lle correspondía, pasou a ser o lugar e o tempo no que se intercambiaba información, se escoitaba os últimos contos do lugar e, en definitiva, un lugar que mantiña viva a tradición oral, vía contos e lendas. Nestas xuntanzas nocturnas, non faltaban cantos e bailes entre os mozos, que preludiaban fugaces relacións baixo o manto protector da escuridade.
Non é de estrañar, que as autoridades eclesiásticas, tan preocupadas elas, pola moral da súa xente, tentasen prohibir estas festas, sen acadar o éxito desexado.
Quedan pegadas no cantigueiro popular que recollen o sentir destes xuntoiros. Como exemplo deixamos estas dúas:

"Unha noite no muíño,

unha noite non é nada:

Unha semaniña enteira

iso si que é muiñada"

"Eu non sei que pasou no muíño,
eu non sei que debeu pasar.
Dende entón Maruxiña está triste,
dende entón non fai máis que chorar"

Hoxe estas xuntanzas remataron, como remataron abandonados a meirande parte dos muíños, noutrora testemuñas mudas de rexoubas e amoríos.

O noso concello non foi alleo a este costume --xa falamos da sona do muíño dos Rosón-- e así testemuñamos como nun muíño de Roimil, a principios do s.XX algún pai tivo que ir na procura do fillo en máis dunha ocasión, pois o rapaz, moi afeccionado ao xogo, malgastaba o que o pai lle tiña destinado e que tanto traballo e penalidades lle custaba conseguir. Certo que o mozo viña a desgana para a casa, pero viña, que daquela aínda a voz do pai era lei.

Na parroquia de Condes, en plena postguerra, algún muiñeiro había, que tiña sacos de figos --no tempo-- e pelellos de viño para acompañalos (o muíño cumpría función de taberna). Contan como nunha ocasión uns rapaciños achegáronse ao muíño a comer uns figos e estando nesas, chegaron o Curuxás e algún outro escapado-- dos que xa falamos noutras entradas-- e os rapaces co medo ( pensemos na imaxe que podían ter dos fuxitivos, estes meniños) quedaron quedos ata que marchou o Curuxás, iso si, despois de trasfegar no viño e pagalo coma calquera fregués.

A fotografía que acompaña á entrada vemos o muíño do Pedrouzo, na parroquia de Cotá, hoxe empregado como vivenda de recreo polos seus propietarios.